ABŞ prezidenti Co Bayden və Britaniyanın baş naziri Boris Conson iyunun 10-da Böyük yeddilərin (G7) sammitindən əvvəl görüşərək ölkələri arasında uzun tarixə malik partnyorluğu dərinləşdirməyə və möhkəmləndirməyə hazır olduqlarını bildiriblər.
Conson Baydenin Britaniya ilə ən müxtəlif sahələrdə işləmək istəməsini “təmiz hava” adlandırıb:
"Bu, yeni, maraqlı bir hissdir və biz birlikdə çox müzakirələr apardıq. Bir saat 20 dəqiqəyə yaxın söhbətimiz oldu. Bu, uzun, çox uzun, yaxşı bir söhbət idi. Biz bu müddət ərazində məsələlərin nəhəng spektrini müzakirə etdik”.
Baydenin prezident kimi ilk xarici səfərindən məqsəd Avropa müttəfiqlərini Birləşmiş Ştatların etibarlı partnyor olmasına əmin etmək, Donald Trampın “Əvvəlcə Amerika” kimi təkəbbürlü tonunu dəyişməkdir.
Conson iki lider arasında bir sıra potensial fikir ayrılıqlarının ola biləcəyinə dair iddiaları rədd edib.
Söhbət ilk növbədə Şimali İrlandiyaya dair 1998-ci il sülh razılaşmasının qorunub saxlanmasından gedir.
Şimali İrlandiya narahatlığı
Bir sıra şərhçilər hələ bu görüşdən əvvəl sözü gedən sazişə təhlükə yarandığına görə Baydenin Consonu “məzəmmət” edəcəyini gözləyirdilər.
Lakin Conson deyib ki, onların arasında bu məsələdə də tam bir “harmoniya” olub.
1998-ci ildə imzalanmış və “Mübarək cümə” adı ilə tanınan razılaşma Şimali İrlandiyada onilliklərlə davam edən qan axıdılmasının qarşısını alıb. Bu razılaşmanın vasitəçiliyini Birləşmiş Ştatlar edib.
Lakin hazırda, Britaniyanın Avropa İttifaqından ayrılması ilə Şimali İrlandiya məsələsində də gərginlik yaranıb.
Məsələ burasındadır ki, Britaniya Avropa İttifaqından çıxdıqdan sonra onun bir parçası olan Şimali İrlandiya ilə İrlandiya Respublikası, yəni Avropa İttifaqı arasında sərhədin açıq qalması məsələsi ortalığa çıxıb.
Conson deyib ki, Birləşmiş Ştatlar, Britaniya və Avropa İttifaqı “Mübarək cümə” razılaşmasının qorunub saxlanmasını istəyirlər.
Consonun sözlərinə görə, bu məsələdə ABŞ və Britaniya arasında tam bir anlaşma var və o bu məsələ barədə nikbindir.
“Vaksin cəbbəxanası”
Consonla görüşündən sonra Bayden bəyan edib ki, Birləşmiş Ştatlar yarım milyard doza COVID-19 vaksini almağı və bunu təmənnasız olaraq yoxsul ölkələrə paylamağı planlaşdırır:
"Bizim vaksin ianələrimiz özümüzə rəğbət və ya potensial güzəştlər əldə etməyimiz üçün deyil. Biz bunu insan həyatlarını xilas etmək üçün edirik”.
Bayden elan edib ki, Amerika II Dünya Müharibəsində “demokratiya cəbbəxanası” olduğu kimi, indi də “vaksin cəbbəxanası” olacaq.
ABŞ prezidenti başqa ölkələri də Birləşmiş Ştatlardan nümunə götürməyə çağırıb.
O deyib ki, “qlobal iqtisadiyyatın dirçəlməsi hamımızın marağındadır”.
Bundan əvvəl, iyunun 10-da Conson və onun xanımı Kerri ABŞ prezidentini və birinci ledi Cill Baydeni Kornvol sahilindəki Karbis Bey kurortunda salamlamışdılar.
İyunun 11-də G7 qrupunun sammiti də məhz burada keçiriləcək.
Ruzvelt və Çörçilin yolu ilə
Bayden və Conson burada habelə yeni Atlantika Xartiyasını imzalayıblar. İki ölkə arasında dostluq və əməkdaşlığın əsasını qoyan klassik xartiyanı 80 il bundan əvvəl, 1941-ci ildə ABŞ prezidenti Franklin D. Ruzvelt və Uinston Çörçil imzalamışdılar.
Lakin yeni xartiya özündə Çin və Rusiya kimi ölkələrdən qaynaqlanan təhlükələri ehtiva edir. Bu sənəddə habelə ABŞ və Birləşmiş Krallıq azad ticarətə, insan haqlarına, beynəlxalq qaydalara əsaslanan dünya nizamına sədaqətlərini bildirirlər.
Co Bayden G7 sammitindən sonra iyunun 16-da Cenevrədə Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşməlidir.
ABŞ prezidenti Rusiyaya “ziyanlı” fəaliyyətlərinə görə xəbərdarlıq edib və bildirib ki, ABŞ demokratiyanın müdafiəsi üçün müttəfiqləri ilə bağlarını daha da gücləndirmək niyyətindədir.
Ağ Ev bildirib ki, Bayden Putinlə görüşü zamanı Krımın ilhaqı, Moskvanın Ukraynanın şərqindəki separatçılara dəstək verməsi, Ryanair aviaşirkəti təyyarəsinin ötən ay məcburən Minskə endirilməsi, bunun ardınca belarus fəalın həbs edilməsi, Aleksey Navalnının həbsxanaya salınması kimi məsələləri qaldıracaq.
