Taxtanın dilini açan adam varmış...
...Bu kiçik emalatxanada ağac kötükləri, budaqlar, yonulmuş taxtalar bir müddət sonra tara, kamançaya, saza çevrilir. Yaşı 70-i haqlamış usta Rəşid Məmmədov ilk tarını ötən əsrin 70-ci illərində düzəldib, amma indi də eyni şövqlə çalışır. Emalatxanasını 30 il əvvəl açıb. O gündən burada ağac parçalarına can verir, onların “dilini açır”. Əlinin altındakı taxta qırıqları çalğı alətlərinə çevrildikcə, tarın, kamanın, sazın tilsimli səsi eşidilir.
“Tar yiyəsiz qalmaz”
Usta deyir, çalğı alətinin birinci şərti – keyfiyyətli ağacdır:
"Əvvəl evə 8-də gedirdim, indi 3 olunca, qapını bağlayıb gedirəm”
“İndi kötük yonan, demək olar, yoxdur. Təbrizli qardaşlarımız bu işi başlayıblar, irəli də gedirlər. Ona görə ürəyim sakitdir. İnşallah, tar yiyəsiz qalmaz. Mən kötükdən hazırlayıram. Vacib olan ağacdır. Tarın bir özəlliyi var ki, ağacı yaş-yaş yonub düzəltmək lazımdır. Sonra qalıb qurumalıdır. Nə qədər çox qurusa, bir o qədər yaxşıdır. Axı quruduqca, ağac bərkiyir. Bir tarın hazırlanması, heç olmasa, 2 il çəkir. Ən azı, üstündən bir bahar keçməlidir. O da bir il, ilyarım eləyir. Belə olmasa, kal ağacdan tar olmaz. Səsi yaxşı çıxmaz, özü də əyilər. Ən yaxşı tar tut ağacından hazırlanır. Quzey yerin tut ağacı ən yaxşısıdır”.
Buna da bax: Bakının ilk tarzəni kim olub?
Usta deyir, çalğı alətinin birinci şərti – keyfiyyətli ağacdır...
Əvvəl ayda 2-3 tar satarmış, amma indi...
Usta çox çətin durumda işlədiyini deyir. Alıcı yox dərəcəsindədir. Dükanı açıb günlərlə işsiz oturur:
“Ötən əsrin 90-cı illərində də vəziyyət çətin idi. Ancaq bugünkü kimi ağır deyildi. İndi alıcı yoxdur. Vaxtilə 500 manata da, 800 manata da tar satmışam. Həm də pul indiki kimi dəyərdən düşməzdən əvvəl. İndi işim çox çətindir. Bu ay da, keçən ay da, bir dənə olsun, tar satmamışam. Soruşsanız, ildə neçəsini satmısan, deyərəm ki, bir dənə də satmamışam. Əvvəllər ayda 2-3 tar satırdım. Onda adam da həvəsli olur. İndi heç emalatxananın qapısını açmaq istəmirsən”.
Vacib olan ağacdır. Tarın bir özəlliyi var ki, ağacı yaş-yaş yonub düzəltmək lazımdır. Sonra qalıb qurumalıdır.
Ancaq nə qədər çətin olsa da, usta Rəşid musiqi alətlərini yalnız qoymaq istəmir. Ən çox da tarı:
“Bax, çanağı çoxdan yonub hazırlamışam, sonra qolunu qoyuram. Qolu düz geydirmək lazımdır. Sazda, başqa alətlərdə qol düz olur, tarda əyri olmalıdır. Bir növ əyriliyi onun düzgünlüyüdür. Günümü belə keçirirəm. Simi salmıram ki, qalıb paslanar. Alıcı olanda simi taxıram. Suvenir düzəldirəm, yarımçıq işləri görürəm. Nə bilim. Əvvəl evə 8-də gedirdim, indi 3 olunca, qapını bağlayıb gedirəm”.
Buna da bax: UNESCO-nun tarla bağlı qərarına İranın etirazına rəsmi münasibət açıqlandı
Usta təmirə ehtiyacı olan alətləri də bərpa edir:
“Bu Türkiyə kanonudur, tellərinin çoxu xarab olub, dəyişəcəyəm. Sazı, qavalı, kamanı da bərpa edirəm”.
Tar sevənlər ustanı yalnız qoymur
"Nə qədər onu sevənlər var, - tar yaşayacaq".
Ustanın sözlərinə görə, bu işdə pul yoxdur deyə, şagird də hazırlamaq çətindir. Ancaq əvvəllər, tək-tük də olsa, şagirdi olub. Şagirdləri yenə yanına məsləhət almağa gəlirlər. Tarın incəliklərini Rəşid Məmmədovdan öyrənmiş şağirdi Rəşad Həsənli deyir ki, ustanın yanına tarın sirlərini öyrənməyə gəlir:
“Deyərdim ki, bu çox sehrli sənətdir. Bizə öyrədən də həmişə usta Rəşid olub. Ona görə, tez-tez bura baş çəkirəm”.
Usta çox çətin durumda işlədiyini deyir. Alıcı yox dərəcəsindədir. Dükanı açıb günlərlə işsiz oturur...
Usta Rəşidin emalatxanasına baş çəkənlərdən biri də illərin dostu Əkrəm kişidir. O da boş vaxtını bu emalatxanada keçirir. Arada-sırada, tarı da dilləndirir...
Buna da bax: Özbəkistanda tarı qadağan ediblər
Tarın səsi gəlirsə, yoldan keçənlər də bura baş çəkir:
“Yoldan keçirdim, səsi eşidib ayaq saxladım”. Yoldan ötən Ədalət Əliyev heyran kəsilərək, çalğını dinləyir.
Usta Rəşidin üzü gülür:
“Demişdim, axı... Tar yiyəsiz qalmaz. Nə qədər onu sevənlər var, - tar yaşayacaq. Onda mən də həmişə həvəslə işləyəcəyəm”.
