«Bu kimi halların olduğu yerdə Azərbaycanda gömrük tənzimlənməsinin yaxşı olduğunu demək az inandırıcı görünür. Bu gün demək olmaz ki, hər şey yaxşıdır, Azərbaycan iqtisadiyyatı gömrüyün hesabına formalaşır. Gömrük açıq iqtisadi şəraitdə, bazar iqtisadiyyatı şəraitində idxal-ixrac siyasətini formalaşdıran bir orqandır, amma, qlobal baxımından mən nə bunun konsepsiyasını görmürəm».
Əli Əlirzayevə görə, Azərbaycan bazarlarında bir sıra ölkələrdən qaçaqmalçılıq yoluyla gətirilən mal və məhsullara rast gəlinməsi də gömrük tənzimlənməsindəki, gömürük siyasətindəki bəzi boşluqlardan xəbər verir.
İxracata gələndə iqtisadçı deyir ki, bu sahədə əsas yeri neft və neft məhsulları tutur. İxracın təxminən 70-80 faizinin neftin payına düşdüyünü deyən iqtisadçıya görə, sonrakı yerdə kənd təsərrüfatı malları gəlir. Amma, bu sahədə də müəyyən problemlər meydana çıxır.
Elə bu baxımdan da iqtisadçı Azərbaycanda ixracyönlü istehsala diqqət yetirilməsinin vacib olduğunu deyir. Əli Əlirzayevə görə, əgər normal tənzimlənmə həyata keçirilsəydi yəqin ki tikinti bazarında sementin qiymətində birdən-birə artmazdı. O, hesab edir ki, əgər normal gömrük tənzimlənməsi olsaydı başqa ölkələrdən Azərbaycana sement gətirənlər çox olardı ki, bu da qiymətlərin bu qədər qalxmasına gətirib çıxarmazdı. Bundan əlavə, cənab Əlirzayev hesab edir ki, gömrük tənzimlənməsinə mənfi təsir göstərən hallardan biri də monopoliyadır.
Dövlət Gömrük Komitəsinin sabiq sədr müavini Cümşüd Nuriyev isə hesab edir ki, bu gün Azərbaycandan xarici ölkələrə ixrac olunan mallar az olduğundan əsas narahatlıq idxal olunan mallara tətbiq edilən rüsumlarla bağlıdır. İdxal və ixracın tənzimlənməsinin gömrük orqanlarından asılı olmadığını deyən cənab Nuriyevə görə, bu qiymətləri hökumət tənzimləyir, gömrük orqanları isə qanunvericilikdə onlara həvalə edilən vəzifəni icra edirlər. Ona görə də hökumət idxal rüsumlarına yenidən baxmalıdır. Qiymətlərin tənzimlənməsinə İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin nəzarət etməli olduğunu deyən həmsöhbətimə görə, Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olan ölkələrdə rüsumlar daxili bazarla dünya bazarındakı qiymət arasındakı fərqə uyğun olaraq müəyyənləşdirilir. Neft istehsalı çoxaldıqca Azərbaycanın iqtisadi imkanlarının getdikcə genişlənəcəyini deyən Cümşüd Nuriyev düşünür ki, bu ölkədə ixracyönlü istehsala xeyli təsir edəcək. Beş il əvvəllə müqayisədə Azərbaycanda vergi yükünün 50-60 faizdən 30-35 faizə düşdüyünü deyən cənab Nuriyevə görə, bu baxımdan Azərbaycanda vəziyyət MDB ölkələrinin əksəriyyətindən yaxşıdır.
Sadaladığı müsbət hallara baxmayaraq Cümşüd Nuriyev 2007-ci ilin yanvarından xarici ölkələrdən gətiriləcək avtomobillərə tətbiq olunacaq aksiz vergisini geriyə doğru addım hesab edir. Onun sözlərinə görə, adətən bu kimi vergilər daxili bazarın qorunmasına yönəlir, əgər Azərbaycanda - Gəncə və Şamaxıda yığılan az sayda avtomobillər nəzərə alınmazsa onda belə bir vergi tətbiqinin nəyə xidmət etdiyi o qədər də aydın deyil.
Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri Aydın Əliyev isə deyilən fikirlərlə razı deyil. Onun sözlərinə görə, bir neçə illə müqayisədə Azərbaycanın gömrük xidməti, gömrük vergiləri ilə bağlı məsələlər xeyli dəyişdirilib, sadələşdirilib. Komitə sədri deyir ki, onlar iki ildən çoxdur ki, sərhədlərdəki bütün gömrük məntəqələrində xüsusi tablolar yerləşdiriblər və o tablolarda komitənin telefonları verilib ki, vergi dərəcələrindən və hansısa məsələlərdən narazı olanlar həmin telefonlara zəng vurmaqla öz problemlərini aradan qaldıra və baş verənlərə aydınlıq gətirə bilirlər.
Aydın Əliyevin dediyinə görə, vergi ilə bağlı qanunlara bir sıra dəyişikliklər olub və hazırda Nazirlər Kabineti yeni tarifləri təsdiqləməlidir. Cənab Əliyevin dediyinə görə, Azərbaycanın yeni gömrük tarifləri Amerika Birləşmiş Ştatlarının normativ hüququ aktından götürülüb. Cənab Əliyev yeni gömrük tarifləri təsdiqlənmədiyindən bu barədə ətraflı danışmasa da artıq gələn il tətbiq olunacaq yeni gömrük tariflərindən biri məlumdur. Bu xarici ölkələrdən gətirilən avtomobillərə tətbiq olunacaq aksiz vergisidir. Aksiz vergisinin tətbiqi əslində bu sahədən dövlət büdcəsinə daxilolmaların artmasına yönələn bir addım olsa da bəzi ekspertlər hesab edir ki, xarici avtomobillərlə yanaşı bu digər sahələrdə də bahalaşma ilə müşahidə olunacaq.
