-
"Saymamağı öyrəndim böyüklərdən"
İsmayıl Tanır
Marta üçün şərqilər
On üçüncü şərqi
AH.. necə üsyan edəsən onların içimizdə qaladığı tonqallara
Bir bilsən nə yanmır ki, bu tonqallarda, əzizim
Keçmiş gələcək və bugün
Arzular, vətən və sürgün
Bir qadının sınıq dişli darağı
Saçları süpürgə kimi cod bir nənənin
Yasəmən ətirli sabunu
Bir qarışqa ailəsini qışdan sağ çıxaracaq bir çimdik unu
Bir quldurun gözlərini parladacaq bir sevgi soyğunu
Və bir də antik bir titanın
insanlar və qullar haqqında olan qanunu yanır
.
Yanğınının işartılarında göyərir bir sərçənin silueti
Yanğının səsində ulayır zamanın bəyaz tüklü iti
Yanğının hərarətində yuxulayır bir əsgərin
ölüm siqaretinə çırpılacaq kibriti..
.
Yanğın deyə qışqırmaq istəyirsən onlara
Qaçın gəlin,
yardım edin
Yanıb kül olmuş evləri
yenidən
yuva kimi düzəldin demək istəyirsən
Susurlar... Yanğın səsidir yağmur səsindən əvvəlki səs
Susurlar... yaşamaq qovrulmuş bir yarpağa çevrilib
Ölməkmi? O da əbəs...
Divar və tabaşirli günəş
Sən,
indi insan tənhalığının üçbaşlı iti kimi dayanmısan
sevgiliyə aparan yolun üzərində
Üzərindən buludlar keçir, altından qarışqalar
və sən hər keçən gün daha həvəslə gözləyirsən
Üzərinə çıxıb özünü atacaq qadını
İstəyirsən ki, intihar divarı desinlər adına
və gözləyirsən ki, kimsəsizliyin nə zaman sənə
əbədiyyət bağışlar...
.
sevgi sözləri yazırsan Qüdsdəki ağlamağa divarına
və bir az da şikayət
yazıb deyirsən ki, sən göz yaşından nəm çəkdiyin kimi
mən insan baxımsızlığından nəm çəkirəm
sən günahları dinlədiyin halda
mən
məni görməzdən gələn addım səslərimi dinləyirəm..
sənə abidə deyirlər
mənə xaraba
sən qiymətlisən sənə inananların qəlbində
mənsə yer-yer torpaq üçün darıxan kərpic topası
yer-yer çay üçün darıxan çaydaşlarından başqa bir şey deyiləm...
.
sevgi sözləri yazırsan Qüdsdəki ağlama divarına
balaca bir uşağın əllərini xatırlayırsan
üzərində tabaşirli günəş yarası olan balaca uşağın əllərini
çiçəklərdən danışırsan
tabaşirli günəşə aldanan çiçəklərdən
nə tez solub getdilər deyə heyfislənirsən
ağlamaq istəyirsən
və yazırsan son cümlədə
ey, ağlama divarı, izn ver mən,
sökülmüş qaladan miras qalan
bu çəlimsiz xaraba divar
gəlim və ağlayım başımı çiyninə qoyub
izn ver yox olum buralardan
və məndən tabaşirli bir günəş qalsın
buludlara yadigar..
Bilmədiyimiz dillərdəki nəğmələr
və ya Qurbanvermə
yıxılıb qar adamları
həcc yolundakı dilənçilər kimi
əriyib yox olmurlar
əriyib yoxuş olurlar
.
uçub kimsəsizlik evinin divarları
divar saatında zaman
peşmək qoxulu buxurdana çevrilib
uçub gedir inancımızı və xatirəmizi
qoruyan hər şey
.
biz yoxuqsa deyə oxuyur
tarixin səhra yaddaşından silinmiş xalq
yad dillərdəki nəğmələrdi ümidimiz
yad dillərdəki kölgələrdi
ümidin ləkəli torpağından yaranıb
köksümüzdə bitən xal
.
çiliklənmiş pəncərə şüşəsi
büllur bir gəmidə
öz sonuncu övladını göndərir günəşə
sonuncu övladı yuvasını itirmiş bir quşun
ümidsiz toxunuşudur
.
yolçuların səhər şehi udur siqaret tüstüsünü
sübhün əynində kəfən köynək var
nəmli bir divar sinəsindən silir
qışın soyumuş hisini
köksümüzdə üsyançı kəndlilər kimi
edam olunur arzular...
yolçuların kölgəsində gizlənir
sevgiliyə aparan izlər
bir dəstə bənövşənin yasına gəlib
bir neçə sərt görünüşlü tabut
bir neçə qışın qətlinə gəlib
gözlərindən tanrının ürəyinə yayılan od
qurbanvermədir,
balaca tanrılar qar adamlarını qışa
böyük tanrılar kindar adamlarını savaşa
qurban verirlər..
Qurbanvermədir
Saçlarında kəpənək olan qızın
yaddaş lövhəsindən lazımsız bir nöqtəni silməsi kimi
Zaman da yorğun adamın adını silir
Özünün nəhəng boşluğundan
O adam nə sənsən, nə də mən
Bəlkə ikimizik dostlaşmışıq illərlə
Bəlkə üçümüzük birləşmişik küçələrlə
Bəlkə hər şeyik, hər şey var ruhumuzda
Ağ ləkəli lövhə
ərimiş qar adamları
solğun işıqlı küçələr
.
bəlkə hər şeyik hər şey var ruhumuzda
qırmızı ləkəli köynək
Ölmüş uzaqlıq adamları
və həsrətimizə
Yorğun sərçələrə dən səpən kimi
Ulduz səpən ümidli gecələr
Sinəmdəki doğum ləkəsi göynəklər
Gecə... Otaqda o divar sənin, bu divar mənim gəzirəm
Gecə... xatirəmdə o arzu sənin, bu arzu mənim gəzirəm...
.
Yaşamaq istəyirəm gülüşlərində
Ümid etmək istəyirəm gələcək hər günün aydınlığına
Müharibəni, qorxunu, qanı unudub
Ana südünün bəyazlığında xatırlamaq istəyirəm səni
.
İl 1991
Fəsillərdən yay
Elə ki, dünyaya açdım gözlərimi hüzünlü bir qürub vaxtı
Elə ki, ağladım ilk dəfə qırıq-qırıq
Elə ki, ciyərlərimdən qopan qışqırıq
bir şən vədə kimi bürüdü anamın qollarımı
Elə ki, bir qadın vida etdi dünyadakı izsizliyinə
Elə ki, bir kişi salam dedi dünyadakı səssizliyinə
Bütün tonqallar mənim üçün qalandı
Bütün yaralar mənim üçün qanadı
və mən
Bir uşağı oldum müharibə səslərinin
və mən
Bir dustağı oldum aclıq qəfəslərinin
Dizlərimdə torpağın qoxusu
əllərimdə yaşamaq arzusu
qaçdıq ağacdan-ağaca səndən xəbərsiz
gözlərindən xəbərsiz
əllərindən xəbərsiz
qaçdım uzaqdan uzağa
sənsiz, dərdsiz və sərsiz..
.
Sevdiyim adamların fotoları ilə birgə böyüdüm
Qorxdum sevdiklərimin hara yoxa çıxdıqlarını soruşmaqdan
Bir yaz axşamı bir qaranquşun kölgəsi süpürərkən küçəni
Yəqin kölgələr ölkəsinə gedirlər deyə düşündüm hamı
Və
Yaz yağmurunun gözlərin kimi nəmli torpağında üşüdüm
Böyüdüm
Arzulamamağı öyrəndim
əllərini tanrıya açmaqdan məhrum mərhum Həsən kişidən
darıxmamağı öyrəndim Nəsibə xaladan
bir də oğlumu görmək nəsib deyilmiş deyə danışırdı
düyünlü pulqabısının, həsrətqabısının dililə
bir də oğlumu görmək nəsib deyilmiş deyə ağlayırdı
kimsəsizlik günlərində məzar daşına çevrilmiş
ana yurdunun qapısının dililə.
.
Saymamağı öyrəndim böyüklərdən
Məgərsə uşaqlar onlar üçün adam deyilmiş
Uşaqlar və bütün balaca adamlar dedikləri
əslində alatoran kölgəsiymiş bütün böyük adamların
.
qocalıq qırışları, insanın itirdikləri ilə dərinləşir
cavanlıq gözünün parıltsı insanın sevdikləri ilə itiləşirmiş
qırışlardan baxmağı öyrəndim
sevginin cadar torpaqda bitdiyi dünyaya
qırışlardan axmağı öyrəndim
əksimizi, ən sevimli, ən qəddar dostumuzu
oğurlayıb aparan suya...
güllər bağışladım yollara
arılar bağışlasın məni deyə
güllər basdırdım yollara
kökslərində köçünü itirmiş quşlar
qışlasın deyə..
.
sevincə çevrildim payızın güllərində
şarların səma ahənginə qoşulub uzaqlara çatdırdım gülüşlərimi
kədərə çevrildim qış düyünlərində
atların torpaq ahənginə qoşulub uzaqlara daşıdım ümidlərimi...
.
səni tapmaq üçün yola çıxanda anladım ki,
əslində bütün yoxolmalar birdir
yəni bütün insanlar eyni yerə yoxa çıxırlar
əslində bütün yoxolmalar birdir
sadəcə insanlar ayrı-ayrı yoxolmalar üçün
fərqli-fərqli darıxırlar...
.
sonra payızın rənginə bahar qoxusu qatmağı öyrəndim
və güldüm ömrün ən ağrılı anlarında
sırtıq, sintərmiş bir uşaq kimi güldüm
o qədər ucadan güldüm ki, gülüşlərimə dəlilik nəriltisi dedi paşalar
bir cəlari üsyançısına çevrildim
o qədər ucadan güldüm ki, gülüşlərimdə sərgiləndi ən cəsarətli tamaşalar
və mən bütün arzuların
çılpaq, hər şeydən çılpaq üryançısına çevrildim...
.
sonra səni tapmamağı öyrəndim
öyrəndim ki, tapsam da itirəcəkdim bir gün...
.
əllərimi bağladım tanrıya qarşı
ondan peyğəmbərlər, mələklər istəmədim
qulaqlarımı kar etdim hər vəhiyə
mənə görmək lazım idi qəlb gözüylə
və görsəydim tanrını
ondan soruşacaqdım ki, niyə , de niyə
bizi ayrı
bizi uzaq yaratdın bir ömür sevəcəklərimizdən
niyə de niyə
bizi kor yaratdın və məhrum etdim
dünyada sənə bənzər görəcəklərimizdən...
indi boş otaqdan yoxolmuşluğa baxıram
sənin xatirən yellədir zivələrdəki köynəkləri
indi boş otaqdan yoxolmuşluğa baxıram
sənin xatirən ağrıdır sinəmdəki doğum ləkəsi
göynəkləri...
Cütümüz üçün
Xoşbəxtlik axtararkən çırpıldığımız divarlarda çatlar əmələ gəldi
Güldü bizə qürub günəşinin yorğun baxışları
Ölüm axtardıq sonsuzluq dənizində
Bir lampaya, bir işığa və bir ələ bağladıq ümidlərimizi
.
Hər səhər yenidən doğulduq və heç birisində özümüz olmadıq
Yalnız keçmişimiz qaldı tökülən saçlarımızla bərabər yastığımızda
.
Çiçəklər dərdik anamıza və soruşduq itirdiyimiz dostlar üçün
Tanrı da bizi çiçək–çiçək dərirmi özünün quraq torpaqlarından
.
Kölgələrlə güləşdik çıxışsız dalanlarda
Kölgələrdən qaçdıq, ölümdən qaçdıq,
ayaqlarımızdan
qorxaqlığımızdan
və bizi ölümə yaxınlaşdıran hər şeydən qaçdıq
Təngnəfəslik qaldıq
Dəmir qapıların qarşısında.
Xurcunundan çörək çıxarıb qoxlayan bir dilənçini
Atamıza bənzətdik, heç vaxt görmədiyimiz atamıza
Biz təkliyindən qovulmuşduq sevda yurdunun
Və hər yerdə cüt idik, həsrət çəkməyə vaxtımız yox idi
əslində heç nəyimiz yoxuydu cütümüzdən başqa
cütümüz ölümsüz olsa da edam da edə bilərdik onu
ya da sərçələrə yem daşımağa göndərə bilərdik
ya da buna bənzər bir şey
halbuki qıymırdıq ona,
necə ki o bizə qıymırdı
tamam tək qalmağı..
necə ki, o bizə qıymırdı
yıxılan divarların
palçıqlı kölgəsində unudulmağı..