BUDDA AYƏLƏRİ
(Fəxri Uğurlunun tərcüməsi)
Buddizmin müqəddəs kitabı "Tipitaka" ("Üç səbət (qanun)") eradan 80 il öncə Seylonda yazılıb, ancaq onun yaranma tarixi xeyli əvvələ, e.ə. VI əsrə və sonrakı yüzillərə gedib çıxır.
"Tipitaka" üç bölməyə ayrılır: "Vinaya-pitaki" ("Öyüd-nəsihət səbəti"), "Sutta-pitaki" ("Mətnlər səbəti"), bir də "Abhidhamma-pitaki" (Müdriklik səbəti).
Hər bölmə özlüyündə hissələrə, kitablara, fəsillərə və s. bölünür. Ayrı-ayrı buddizm mətnləri günümüzə bir çox dillərdə, o cümlədən sanskrit dilində gəlib çatıb, ancaq "Tipitaka"nın bütöv versiyası pali dilində qorunub-saxlanıb.
Ümumilikdə "Tipitaka" bir çox üslubları, formaları, janrları özündə birləşdirən kitabdı.
Onun bir sıra bölmələri, fəsilləri bədii keyfiyyətlərinə görə dünya ədəbiyyatının qızıl fonduna daxil olub.
Bu baxımdan ikinci bölmə - "Sutta-pitaki" ayrıca seçilir. Onun mətni həm şeir, həm də nəsrlə yazılıb.
Özlüyündə "Sutta-pitaki"nin ən güclü yeri isə beşinci hissə - "Khuddaka-nikaya" ("Qısa təlimlər toplusu") hesab olunur.
Bu hissəyə buddist ədəbiyyatın şedevrləri sayılan "Dhammapada" ("Yaxşılıq yolu"), "Sutta-nipata" ("Mətnlərin kiçik toplusu"), "Thera-qatha" və "Theri-qatha" ("Rahib və rahibələrin nəğmələri"), "Cataki" (Buddanın əvvəlki doğuluşlarının tarixi) və başqa kitablar daxildi.
Buddizmin başlıca əxlaqi prinsipləri "Dhammapada"ya yığılıb. Ənənəyə görə, bu deyimlərin hamısı Buddaya məxsus hesab edilir. 26 fəsil və 423 ayədən ibarət "Dhammapada" əsrlər uzunu bir çox Asiya dillərinə çevrilib, bəzi ölkələrdə buddizmi qəbul edənlər üçün dərslik kimi istifadə olunub, əzbər öyrənilib.
"DHAMMAPADA"DAN SEÇMƏLƏR
"O məni təhqir elədi, o məni vurdu, o mənə qalib gəldi, o məni soyub-taladı". İçində belə fikirlər gizlədənin nifrəti sönməz.
***
Nifrətin qarşısı nifrətlə alınmaz, yalnız nifrətsizliklə nifrəti söndürmək olar. Bu, əbədi qanundu.
***
Çoxlarının xəbəri yoxdu ki, burda həlak olmaq bizim alnımıza yazılıb. Bunu bilənlərsə elə həmin andaca hər söz-söhbətə son qoyurlar.
***
Damı yaxşı döşənməmiş evə yağış necə damırsa, yaxşı işləməyən ağıla da tamah eləcə damır.
***
Əgər birisi Müqəddəs Kitabı gecə-gündüz oxuyur, ancaq əməl eləmirsə, beləsi özgəsinin inəyini sayan naxırçıya bənzər. Müqəddəslər cərgəsində ona yer yoxdu.
***
Havalı, yüngül, harda gəldi büdrəyən, ilişən fikrin cilovlanması xoşbəxtlikdi. Xoşbəxtliyin yolu susdurulmuş fikirdən keçir.
***
Xeyirdən-şərdən üz döndərən namuslu fikrin, bir də ayıq-sayıqların qorxusu olmaz.
***
Yazıqlar olsun! Kötük kimi duyğusuz, faydasız, atılıb-qalmış bu bədən yer üzündə çox yaşamayacaq.
***
Şirə çəkən arı çiçəklərə, güllərin rənginə, qoxusuna heç bir zərər vurmadan necə uçub gedirsə, müdrik adam da öz yurduna eləcə gəlib-getsin.
***
Yaxşı sözlər danışıb əməl eləməyən adam ətri olmayan gözəl çiçəklərə bənzər.
Çiçəklərin ətri küləyin axınına qarşı yayılmaz. Xeyirxah adamların ətri isə küləyin gəldiyi yerlərə də yayılır.
***
Gəzərki adam, əgər özündən yaxşısına, ya da heç olmasa özün kimisinə rast gəlmədinsə, çəkil öz tənhalığına: axmaqlarla səninki tutmaz.
***
"Mənim övladlarım, mənim var-dövlətim" - axmaq adam özünü belə şeylərlə üzür. O heç özü-özünə də yiyəlik edə bilməz. O ki qala övlad olsun, var-dövlət olsun.
***
Axmaq bütün ömrünü müdriklərin arasında keçirsə belə, yenə də müdrikliyin nə olduğunu qaşıq xörəyin dadını bildiyindən artıq bilməz.
***
Peşmançılığa, göz yaşlarına başa gələn işə xeyir iş demək olmaz.
***
Axmaq adam bilik qazanarsa, öz bədbəxtliyini birə-beş artırar.
***
Arx çəkən suya güc gəlməlidi, yay çəkən oxa güc gəlməlidi, dülgər olan ağaca güc gəlməlidi, müdrik olan özünə güc gəlməlidi.
***
Yel qayadan, tərif və töhmət isə müdrik adamdan heç nə apara bilməz.
***
Nə özündən ötrü, nə başqalarından ötrü övlad, var-dövlət, taxt-tac istəməz o. Qanunsuzluq üstündə uğur qazanmağa onun ehtiyacı yoxdu. Qoy onun müdrikliyi və ədaləti əbədi olsun!
***
Qoy o, xeyir işlər görməyə tələssin; şərdən fikrini yayındırsın. Çünki xeyirlə uğraşmayan kimsənin ağlı öz sevincini şərdə tapır.
***
Əlin yara deyilsə, zəhəri ovcunda gəzdirə bilərsən. Yarası olmayana zəhər əsər eləməz. Şər işlər törətməyənə şərin dişi batmaz.
***
Kimisi ana bətninə qayıdır, günahkarlar cəhənnəmə vasil olur, möminlər göyə çəkilir, arzulardan üz döndərənlər isə nirvanaya (ilahi sakitliyə - red.) çatırlar.
***
Dünya başdan-başa yanmaqda ikən bu nə gülüş, nə sevincdi? Gecəyə gömülənlər, siz niyə işıq axtarmırsınız?
***
Nə göydə, nə dənizlərin dibində, nə dərələrin dərinliyində elə bir yer tapılmaz ki, diriləri ölüm haxlamasın.
***
Xəstəliklər yuvası bu etibarsız bədən geyilməkdən köhnəlib artıq; bu çürüntü yığını meyit qoxuyur, çünki ömrün yalnız bir sonu var - ölüm.
***
Sümükdən tikilib bu qala, ətlə-qanla malalanıb-suvanıb; qocalıq və ölüm, yalan və ikiüzlülük gizlənib bu qalada.
***
Çox doğuldum, çox ömürlərdən keçdim, bu evi tikəni çox gəzdim, ancaq tapmadım. Dönə-dönə doğulmaq dəhşətdi.
***
Ey bu evi tikən, sən görürsən! Sən bir də bu əziyyəti çəkməyəcəksən. Dirəklərin uçub artıq, çardağının bəzəyi pozulub. Bu dünyadan dartınan ağıl, axır ki, arzulara qalib gəldi.
***
Mömin həyat keçirməyənlər, gənclikdə varlanmayanlar balıqsız gölməçədə qoca balıqudanlar kimi həlak olurlar.
***
Mömin həyat keçirməyənlər, gənclikdə varlanmayanlar keçmişin qüssəsini çəkən qırıq yay kimi atılıb-qalırlar.
***
Ah! Biz düşmənsizlər necə xoşbəxtik bir-birini yeyənlərin arasında; bir-birini yeyənlərin arasında yaşayırıq biz düşmənsizlər.
***
Ah! Biz sağlamlar necə xoşbəxtik xəstələrin arasında; xəstələrin arasında yaşayırıq biz sağlamlar.
***
Ah! Biz yorulmazlar necə xoşbəxtik əldən düşmüşlərin arasında; əldən düşmüşlərin arasında yaşayırıq biz yorulmazlar.
***
Ah! Biz necə xoşbəxtik, heç nəyimiz olmasa da. İşıqlı tanrılar kimi özümüzü sevinclə doyuracağıq.
***
Qələbə nifrət doğurur; uduzan qəmə tutulur. Yalnız udmaqdan və uduzmaqdan üz döndərənlər xoşbəxt ömür sürürlər.
***
Ehtirasdan böyük alov yoxdu; nifrətdən böyük dərd yoxdu; bədəndən böyük bədbəxtlik yoxdu; sakitlikdən böyük xoşbəxtlik yoxdu.
***
Sən indi saralmış yarpaq kimisən, o dünyanın elçiləri sənin dalınca gəliblər. Ölümün astanasında durmusan və heç yol ehtiyatı da götürməmisən.
***
Özünə bir ada qur, çalış, vuruş, müdrik ol! İyrənclikdən aralanıb göy üzündəki mərdlər səltənətinin sakini olacaqsan.
***
Beləcə, ömrün sona çatdı. O dünyaya az qalıb, ancaq sənin nə evin var, nə də yol ehtiyatın.
***
Özünə bir ada qur, çalış, vuruş, müdrik ol! İyrənclikdən azad olub bir də heç vaxt doğulmayacaqsan, bir də qocalmayacaqsan...
