"Executive Order" adlı Braziliya filminin ortaya qoyduğu distopik gələcək mənzərəsi cəmiyyətdə ciddi tənqid və ziddiyyətli fikirlərə səbəb olub. Filmin ölkənin ifrat sağçı prezidenti Jair Bolsonaru hökuməti tərəfindən senzuraya məruz qaldığını düşünənlər az deyil.
Tanınmış aktyor Lazaru Ramosun rejissorluq debütü olan bu film Moskvadan tutmuş, Memfisədək bir sıra beynəlxalq festivalda mükafatlara layiq görülüb.
Nümayiş tarixi bəlli deyil
Ancaq filmin Braziliyada ilk nümayiş tarixi hələ məlum deyil. Ölkədə Milli Kino Agentliyinə (Ancine) qarşı ittihamlar get-gedə artmaqdadır. Agentlik Bolsonaru administrasiyasına sərf etməyən filmlərin qarşısını kəsməkdə günahlandırılır.
"Mən bunun bürokratiya, yaxud senzura olduğunu deyə bilmərəm, ancaq hər ikisi mədəniyyətin qarşısında maneədir", – Ramos filmin Rio-de-Janeyro Film Festivalındakı nümayişi zamanı deyib. Bu, hələlik, filmin Braziliyadakı yeganə nümayişidir.
"Executive Order" filmində baş rolları Ramosun həyat yoldaşı Tais Araujo, tanınmış aktyor və müğənni Seu Jorji və ingilis-braziliyalı ulduz Alfred Enox ifa edirlər.
Araujo ilə Enox Kapitu və Antonionu canlandırırlar. Kapitu həkim, Antonio isə uğurlu vəkildir. Araujo Kapitunu "ilk vaxtlar irqçilikdən danışmaq istəməyən, sadəcə, yaşamaq istəyən qara qadın" kimi təsvir edir. "Ancaq sonradan həyat öz çağırışlarını edir və o, məsələnin dərinliklərinə dalmalı olur", – o deyir.
Struktur irqçilik
Filmin adının götürüldüyü həmin o "icra əmri” bütün qaraların, başqa sözlə, "melanini çox olanların" – bu ifadə də ssenarinin oruellsayağı dilindən götürülüb – rəsmilərə təslim olması haqdadır. Rəsmilərsə onları Afrikaya göndərəcəklər.
Kapitu, Antonio və onun əmioğlusu Andre (Seu Jorji) vasitəsilə tamaşaçı Afrika mənşəli braziliyalıların bu kütləvi deportasiyaya müqavimət göstərmək üçün səfərbər olunmasını görür. Təhlükəsizlik qüvvələri isə küçədə insanları həbs etməyə başlayır.
Film istər-istəməz bugünkü Braziliyada struktur irqçiliyini xatırladır. Braziliya Amerika qitəsində quldarlığı ləğv edən sonuncu ölkədir. Bu ölkədə quldarlıq yalnız 1888-ci ildə ləğv edilib.
Gerçək məmurlar
Maraqlıdır ki, filmdəki hökumət rəsmilərinin bəziləri Bolsonaru administrasiyasının real üzvlərinə çox bənzəyir. 2021-ci ilin aprelində Bolsonarunun müttəfiqi, Palmaris Mədəniyyət Fondunun rəhbəri Serjio Kamarqo bu filmi boykot etməyə çağırıb.
"Bu başdan-ayağa qurban mentaliteti və prezidentimizə qarşı diffamasiya hücumudur", – Kamarqo deyib. İşin daha bir maraqlı tərəfi Kamarqonun özünün qaradərili braziliyalı olmasıdır. Onun daha öncə quldarlığın Afrika mənşəli insanlar üçün faydalı olduğunu deməsi cəmiyyətdə çaşqınlıqla qarşılanmışdı.
Milli Kino Agentliyinin filmin Braziliyada nümayişinə nə zaman icazə verəcəyi məlum deyil. Filmin yaradıcı heyəti filmin nümayişi üçün maliyyə vəsaiti almaqdan ötrü hələ 2020-ci ilin noyabrından ərizə verdiyini bildirib. Ancaq, hələlik, onlara rəsmi cavab verilməyib. Agentliksə müraciətə baxıldığını və bunun "standart prosedur" olduğunu deyir.
"Marighella"
Bu, ziddiyyət doğuran ilk iş deyil. Məşhur "Narcos" serialının ulduzu Vaqner Mouranın 2019-cu ildə çəkdiyi "Marighella" filmi Braziliyadakı hərbi diktaturaya (1964 – 1985) qarşı mübarizə aparan solçu partizan lideri haqda biopikdir. Keçmiş ordu kapitanı olan Bolsonaru, eyni zamanda, keçmiş hərbi rejimin böyük pərəstişkarıdır. Ancaq həmin rejim insan haqlarını tapdalamaqla ad çıxarıb.
"Marighella" filminin Milli Kino Agentliyinə müraciəti 2019-ci ildə iki dəfə rədd edilib. Filmin Braziliyadakı ilk nümayişinə yalnız 2021-ci ilin noyabrında icazə verilib.
Bolsonaru 2019-ci ildə hakimiyyətə gələndən az sonra Braziliyada kino istehsalını "filtrləmək" istədiyini demişdi. "Əgər filtr olmasa, onda biz "Ancine"dən qurtulmalı olacağıq", – o demişdi.
