-
"Mən daha on beş qarışqanı göy boya ilə nişanlayıb məbədlərin qarşısına buraxdım."
Mark Tven
Qarışqaların dini duyğuları ilə bağlı araşdırmalar
Hindistanın Caypur şəhərində olanda, ser Con Lebbokun qarışqalarla bağlı apardığı bir sıra sınaqları təkrar elədim və onunla oxşar sonuclara gəlib çıxdım. Bundan sonra isə, onlar üzərində müstəqil sınaqlar aparmağa başladım.
Apardığı snaqların göstərdiyinə görə, qarışqalar inancla bağlı işlərdən də çox yaxşı baş açırlar.
Mən sınağımı aparmaq üçün dörd miniatür məbəd qurdum: müsəlman məscidi, hind ziyarətgahı, yəhudi sinaqoqu və xritian kilsəsi, habelə, onları biri-birinin yanında sıra ilə düzdüm.
Sonra mən on beş qarışqanı qırmızı boya ilə nişanlayıb bu məbədlərin yanında sərbəst buraxdım. Onlar bu məbədlərin qarşısında irəli-geri yeriməyə başladılar, ancaq onların içərisinə girməyə maraq göstərmədilər.
Mən daha on beş qarışqanı göy boya ilə nişanlayıb məbədlərin qarşısına buraxdım.
Onlar da özlərini qırmızı boyanmş qardaşları kimi apardılar. Mən indi də on beş qarışqanı qızılı boya ilə nişanlayaıb, oraya buraxdım. Yenə də heç nə dəyişmədi, onlar da özlərini öncə buraxılan qarışqalar kimi apardılar.
Qırx beş qarışqa durmadan qaynaşır, bütün məbədlərə yaxınlaşır, ancaq onların içərisinə girmirdilər. Bununla da mən seçdiyim bu qarışqa cinsinin möhkəm dini etiqadlarının olmadığının sübut olunduğu qənaətinə gəldim; bu qənaətə gəlmək mənə sonra keçirmək istədiyim yeni eksperimenti başlamaq üçün çox gərəkli idi.
Bundan sonra mən qurduğum məbəd maketlərinin girişinə ağ kağızlar qoydum. Məscidin girişindəki kağızın üstünə divar suvamaq üçün hazırlanmış palçıq, ziyarətgahın girişindəkinə azacıq qətran yaxdım, sinaqoqun girişindəki kağızın üstünə bir neçə damcı skipidar tökdüm və kilsənin girişindəki kağızın üstünə bir parça qənd qoydum. Sonra qırmızı boyaqlı qarışqaların toplandığı qabı açıb onları buraxdım.
Onlar suvaq palçığının da, qatranın və skipidarın da yanında dayanmadan acgözlüklə qənd parçasının üstünə atıldılar və mənə elə gəlir, onlar bunu çox səmimi duyğulara qapılaraq eləyirdilər.
Qırmızı qarışqaları buraxanda onlar da eynlə göyboyalılar kimi elədilər. Elə qızılı boyalı qarışqaları da buraxanda eyni cür oldu.
Bu sınağın nəticəsinə görə mən belə bir qənaətə gəldim: heç bir dini etiqadı olmayan qarışqalara din seçimi təklif olunanda onlar başqa bir dini deyil, yalnız xristian dinini seçirlər.
Mən öz sınağımdan aldığım nəticənin doğruluğuna əmin olmaq üçün qarışqaları yenidən ayrı-ayrı qablara doldurdum və bu dəfə: suvaq palçığını kilsənin, qəndi isə məscidin qarşısına qoydum. Bu dəfə qarışqaları bir-bir deyil, hamısını birdən buraxdım və onlar yeyinliklə kilsəyə sarı cumdular.
Gördüyüm bu mənzərədən, ürəyimin ən dərin qatlarına kimi kövrələrək qonşu otağa keçib, oradakı qeyd dəftərimə apardığım sınaqdan aldığım bu gözəl nəticəni yazdım.
Geri qayıdanda isə, bütün qarışqaların xristian inancını atıb müsəlmanlığa keçdiklərini gördüm. Mən qənaət çıxarmaqda tələsdiyimi anladım. Çox ağrılı və utanclı duyğular yaşadım.
Özümə inamımı itirsəm də, sınağı başa çatdırmağı kəsdirdim. Qənd parçasını öncə ikinci, sonra isə üçüncü məbədin girişinə qoydum.
Nə baş verdi? Qəndi hansı məbədin girişinə qoydumsa, qarışqalar da o məbədə sarı cumdular.
Beləliklə də, sınaq yolu ilə, qarışqaların dinə münasibətlərinin insanın dini baxışlarının, büsbütün əksinə olduğunu aydınlaşdıra bildim. İnsan doğru inanc öyrədilən məbədə gedir. Qarışqalar isə, hansı məbəddə qənd verirlərsə, o inanca üz tutur.
Rus dilindən tərcümə edən: Araz Gündüz
