Keçid linkləri

2024, 05 Dekabr, Cümə axşamı, Bakı vaxtı 11:13

Əvvəl neft olub, neft Tanrıda olub, Tanrı neft olub


Nərmin Kamal
Nərmin Kamal

-

Üç şeir

Nərmin Kamal

Şeir-dissertasiya

(2008-ci il)

hörmətli professura,

neft də insan kimi bərpa olunmayan ehtiyatlar sırasına daxildi

eramızdan altı min il əvvəl başlamış

tikintidə, yolsalmada,

Misirdə ölüləri yağlamaqçün,

Yunanıstanda yanacaqçün,

Suraxanıda pərəstişçün işlədilmiş,

19-cu əsrdən sənayeyə çəkilmiş neft

21-ci əsrdə bitəcək,

neft yataqları tədricən tükənəcək

tələblə təklif arasındakı fərq

neftin qiymətini kəskin artıracaq

neft böhranı başlayacaq...

bir çoxlarınının fikrincə

neft böhranı artıq başlayıb

2003-2007 neft qiymət artımı

bunun əlaməti

beləcə,

Məhşər Gününə düşməməkçün

ərəb ölkələri 1973-74-cü illərdə

gündəlik neft hasilatını 5 mln barrel azaltmaq qərarı verdilər

başqaları da bunu etdilər

neftin ümumi hasilatı

yeddi faiz azaldı, qiymətlərsə dörd dəfə artdı...

neft tükənəcək,

demək, yüz il sonra Neft Akademiyası bağlanacaq,

neftçilər aylarla dənizdə qalmayacaq

neftlə yox, torpaqda əziz adamlarıyla keçirəcəklər yeni il bayramını...

nə benzin olacaq, nə mazut,

nəqliyyat dayanacaq yollarda,

yanacaq və elektrik yox,

əl əməyinə alışmışlar

çoxdan təqaüdə çıxmışlar.


Jeep və Mercedeslər azalacaq

və çar karetləri kimi görünəcək şəhərlərdə,

onların işləməsinə çoxlu əl əməyi gərək olacaq,

at yenə əsas qüvvə.

indidən hazırlaşsam,

gələcəkdə at maqnatı olmaq olar.

zavodlar dayanacaq

hər yanda ölü metal yığınları dəyəcək gözə

raketlər uçmayınca, tanklar yeriməyincə

atom çamadanları yaxın döyüş üçün silaha dönəcək...

yayda velosiped, qışda xizəkdə gəzəcək insanlar

qaz da tükənəcək neftdən əlli il sonra

məişət yaşanmaz olacaq

əvəzinə Soçidə olimpiada olacaq

hörmətli professura,

Dünya Enerji Agentliyi deyir ki,

qiymətin artım sıçrayışı olacaq 2030-cu ildə

www.eia.doe.gov

ətraflı bu linkdə...

neftin qiymətinin ardınca hər şey,

ərzağın da qiyməti yüksələcək

kasıblar çənlərin böyründə,

evsiz uşaqlar vağzallarda gecələyəcək.

yol polisi paqonlarını çıxarıb muzeyə verəcək,

görəsən,

bizim rayon polis rəisi nə edəcək...

günəş batareyası işlədəcəyik - deməyin,

onlar daimi deyil, kövrək, şaxtadan qorxan,

tez tozlanan, yuyulmalı olan

səhraya gedə bilməyəcəyik

kərtənkələlər davam edəcək bizsiz arxayın həyatına...

qadınını daha qolların üstündə

aparmayacaqsan otağına

yuxudan əvvəl ağır şey qaldırmaq olmaz mənə -

deyəcək,

enrjinə qənaət edəcəksən

neftin təkrarsız qoxusu üçün darıxacağıq,

məktəb döşəməmizdən

metromuzdan gələn

kerosin iyi üçün...

atamın köynəyinin qoxusu kimi,

kartof qızartmasının qoxusu kimi,

Dior Homme ətrinin qoxusu kimi,

doğma əziz əbədi yaddaşımda qalacaq...

Quruda neft quyusunun monitorinqi
Quruda neft quyusunun monitorinqi

Bu sarı qumların altında

Abşeronda,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altda

nə mələklər, nə cəhənnəm var

nə alt dünyanın ağacı, çayı, qavalı...

möhkəm əhəngli argillit

qum daşları və gips damarcıqları var

birinci iyirmi metrədən sonra

nadir alevritli qumdaşı damarcıqları olan laylardı

bu intervalda indiyədək qazılmış quyularda

qaz olmamışdı...

Abşeronda,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altda

nə mələklər, nə cəhənnəm var

nə yeraltı ruhlar aləmi, -

B-6, B-9, B-14 adlı quyular var

onlarda bəzən alətin uzunluğu boyu 575 metrdə

axdığı görünən sular...

pozuntular var

bütün lülələri şaqül üzrə 500 metr dərinlikdə kəsən

bundan əvvəl qazılmış quyularda bu pozulmaya dair

heç bir problem yaranmamışdı

Abşeronda,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altda

nə qaranlıq dünya var,

nə qaranlıq dünyanın insanları...

bəzən qazılması peşmanlıq yaradan quyular var

məsələn B-14 quyusunu

böğmaq üçün 1.33 q/sm3 statik məhlul lazım oldu

bu da qazma sürətində maye dövranı yaradanda 1.354 q/sm3 MDES verdi

B16 quyusunda Suraxanı lay dəstəsinin yuxarı hissəsində

LD-ə çatdıqdan sonra əvvəlki başmaq təmizlənmişdi

baltanı yenidən quyuya endirəndə

qazma dəsti 597 metr dərinlikdə ilişdi

quyuda qəfil yan lülə verdi

Suraxanıda

ulu babasının məzarına alın qoyan qoca,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altda

nə mələklər, nə cəhənnəm var

nə əcdadlarının izi-tozu...

Suraxanı lay dəstəsinin yuxarısı

bir-birini əvəz edən argillit və gips laylardı

B16 quyusunda bu interval 1.30 q/sm3 məhlul sıxlığından

istifadə etməklə qazıldı

Nardaranda

üstündə gəzdiyiniz bu sarı qumdan altda

yoxdur

nə pir, nə pirzadə...

neft var, yerin vermək istəmədiyi

tünd boz argillitlər

Çıraq quyularının dəyanətsizliyinə səbəb olmuşdu

Abşeronda,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altda

nə simurq quşu var, nə sehrli su...

Yuxarı və Anhidrit Günəşli lay dəstəsində

nazik qumlar var və alevrit damarlarında duzlu su

Abşeronda,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altda

nə div var, nə divlər məmləkəti, nə cənnət alması, -

qaz var

şaqül üzrə min metr aşağıda

yaşıl-boz şistlərin altındakı qumlarda...

və 30 faizə qədər qaz səviyyəsi.

Bu qumdaşlarının çoxu

B01 və B13 quyularında nəzarətlə bağlı problemlər yaratmışdı

Torpağın altında uyuyan müqəddəslərə

and içən qəzəbli insan,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altda

nə müqəddəs var, nə onların köməyi...

ənənəvi,

yəni şaqüldən böyük yayınması olmayan quyular,

tavanı qeyri-sabitlik nişanlarına malik

tünd boz argillitlər var

nazik qumdaşlarında adətən qaz aşkar olunur

Yuxarı lay dəstəsi tünd yaşıl-boz argillitlərdən ibarət

Bu interval yatağı dağılmağa meylli

xüsusu qeyri-stabil zona...

Abşeronda

ölüsünü torpağa tapşıran adam,

Balaxanı lay dəstəsinin V-VII intervalları

tərkibində qaz olan

nadir, çox narın

qum daşlarına rast gəlinən sarı-qəhvəyi argillitlərdən

və alevritlərdən ibarətdir

ən böyük məsamə təzyiqinə

Balaxanı lay dəstəsinin V horizontunda rast gəlinir

bundan sonra məsamə təzyiqi azalır

Balaxanı lay dəstəsinin VIII intervalı -

Azəri Çıraq Günəşli strukturunun ikinci dərəcəli məhsuldar horizontudur

indi də Balaxanı lay dəstəsinin VIII intervalının qazlı olması gözlənilir...

Abşeronda üstündə gəzdiyimiz

bu sarı qumdan altında

nə ağ qoç var, nə qara qoç, nə onların savaşı...

lay dəstəsinin IX və X intervalları var

argillitlərdən ibarət

və daha qalın qum laylarından ibarət

onlar Azəri Çıraq Günəşli strukturunun üçüncü ən vacib məhsuldar horizontu

onların da bu ərazidə qazlı olması gözlənilir....

Abşeronda

bu sarı qumdan altda

heç bir Cəhənnəm baş verməyəcək

yaxın zamanlara gözlədiyiniz...

B19 quyu trayektoriyasının 311.15 mm intervalda

bir pozuntu baş verəcək

bu pozuntunun Balaxanı l/d tavanında

şaqül üzrə 1679 metr dərinlikdə olması gözlənilir

trayektoriya geoloji pozulma müstəvisində şaqülə yaxındır

Mərkəzi Azəri platformasında bu pozuntularla bağlı

problemlər yaranmamışdı

bununla belə,

bu intervalda qazma aparan zaman ehtiyatlı olmaq lazımdı...

Abşeronda,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altda

nə iri öküz var, nə öküzün buynuzları

A -12, B, C-5, D-2, E kimi 5 hissəyə bölünən Fasilə lay dəstəsi var,

bu quyuda 9 5/8” qoruyucu kəməri.

LD Fasilə lay dəstəsi E intervalının tavanında gillə səciyyələnir

artıq Fasilə lay dəstəsi B intervalının tavanında quraşdırılıb

8 ½” intervalı B, C və D intervallarında qazılacaq

Abşeronda,

üstündə gəzdiyimiz bu sarı qumdan altında

nə mələklər, nə cəhənnəm var,

nə yeraltı aləm,

nə simurq quşu, nə ağ qoç, nə qara qoç,

nə əcdadlarınızın sümükləri,

nə div, nə divlər məmləkəti,

nə müqəddəslərin nuru,

nə öküz, nə öküz buynuzu,

nə pir, nə pirzadə,

nə qaranlıq dünya, nə qaranlıq dünyanın insanları

nə alt dünyanın ağacı, çayı, qavalı,

yoxdur heç birisi yoxdur

yoxdur

yox...

Neft mancanağı
Neft mancanağı

Neft və hicab

Hərdən mənə elə gəlir ki sən neft quyususan

mən səni qazıyıram

münasibətimiz lülədir

yəni quyunun qazılmış hissəsi

hərdən mənə elə gəlir ki

sən neft quyusu deyilsən

mən səni qazımıram

münasibətimiz lülə deyil

yəni quyunun qazılmış hissəsi

hərdən mənə elə gəlir ki

mən özüm neft quyusuyam

sən məni qazıyırsan

münasibətimiz lülədir

yəni quyunun qazılmış hissəsi

hərdən mənə elə gəlir ki

mən neft quyusu deyiləm

sən məni qazımırsan

münasibətimiz lülə deyil

yəni quyunun qazılmış hissəsi

hərdən mənə elə gəlir ki

biz ikimiz də neft quyusuyuq

bir-birimizi qazıyırıq

münasibətimiz lülədir

yəni quyunun qazılmış hissəsi

hərdən mənə gəlir ki

biz heç birimiz neft quyusu deyilik

bir-birimizi qazmırıq

münasibətimiz lülə deyil

yəni quyunun qazılmış hissəsi

biz bir-birimizi

nəzarət edilməyən sürətlə qazıyanda

aramızda torlar yapışqan gilli süxurla tıxaclanır

onda sevməyi dayandırır

alçaq sürətli maye dövranıyla torları təmizləyirik

lülənin təmizlənməsi üçün

maye dövranı yaradır

100 barel yüksək özüllü təmizləyici məhlul vurur

lülə geniş həcmdə dağılmasın deyə

nasosla vurma zamanı

borunu lülədibindən yuxarı ən azı yarım şam hərlədirik

sonra yenə sevməyə davam edirik

onda iki yanaşı quyuda

iki yanaşı lülənin qovuşması baş verir

ətrafa sement, vint, əhəng

hicab, şalvar, portmanat səpələnir

bir də səs və bilil

drill drill drillll

2008, Alatoran dərgisi

XS
SM
MD
LG