ABŞ Dövlət Katibi Hillari Klinton bildirir ki, İrana qarşı BMT-nin sanksiyaları Tehranın nüvə silahı əldə etmək məqsədinə çatmasını çox müşkül bir işə şevirib. Əbu-Dabidə səfərdə olan Dövlət Katibi yanvarın 10-da bildirib ki, bu sanksiyalar İrana texnoloji problemlər yaradır. Buna görə də Tehranın planlarında ləngimələr yaranıb.

Klinton əlavə edib ki, dünya bu sanksiyaları davam etdirməlidir. Əgər İran nüvə silahı əldə etsə, bununla da regionda çox fəlakətli nəticələr verə biləcək silahlanma yarışı başlaya bilər.

Hillari Klinton Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Oman və Qatara beşgenlek səfər gedib.

Fransanın keçmiş prezidenti Nikola Sarkozi həbsdə üç həftə qalandan sonra azad edilib.

Onun avtomobili yerli vaxtla günorta 3-də Parisdəki Sante həbsxanasından çıxıb, az sonra avtomobil Parisin qərbindəki evinə çatıb. Bundan təxminən saat yarım öncə məhkəmə keçmiş prezidentin həbsdən azad edilməsinə qərar verib.

70 yaşlı Sarkozi apellyasiya şikayətinə martda baxılanadək azadlıqda qala biləcək. Onun həbsdən buraxılmasını məhkəmədə prokurorluq da dəstəkləyib.

N.Sarkozi həbsdə beşillik cəzasını çəkməyə oktyabrın 21-də başlayıb. Fransa mediası yazırdı ki, o, Aİ ölkələri arasında yalnız məhkum edilən deyil, həm də həbsxanaya salınan ilk keçmiş dövlət başçısı olub.

Sarkozi həbsdə qalmasını "kabus" adlandırıb, lakin həbsxana əməkdaşlarına ona kömək göstərdikləri üçün təşəkkür edib.

Keçmiş prezident Parisdəki Sante həbsxanasında digər dustaqlardan ayrı saxlanılırdı; qonşu kamerada mühafizəçilər növbə çəkirdi, çünki keçmiş prezident təhdid olunurdu.

25 sentyabr

Sarkoziyə beş il həbs kəsildi – Qəddafinin pulları ilə bağlı iş üzrə

Parisdə məhkəmə Fransanın keçmiş prezidenti Nikola Sarkozini 5 il həbs cəzasına məhkum edib. O, 2005-2007-ci illərdə Liviya rejiminin onun seçki kampaniyasını maliyyələşdirməsi işində cinayətkar sövdələşmədə təqsirli bilinib. O zaman Liviyaya Müəmmar Qəddafi rəhbərlik edirdi.

Keçmiş prezident bu iş üzrə digər epizodlarla bağlı bəraət alıb – dövlət vəsaitlərinin mənimsənilməsi, passiv korrupsiya və seçki kampaniyasının maliyyələşdirilməsi qaydalarının pozulması ittihamları üzrə. Prokurorluq ona 7 il həbs cəzası istəmişdi.

70 yaşlı Sarkozi ittihamları rədd edib, işin siyasi motivli olduğunu deyib.

2007-2012-ci illərdə Fransa prezidenti olmuş Sarkozi 2011-ci ildə Liviyaya hərbi müdaxiləni fəal dəstəkləyib. Bu müdaxilə nəticəsində Qəddafi devrilib və öldürülüb.

Sarkozi ilk dəfə deyil məhkəmədə mühakimə olunur. 2021-ci ilin martında o, korrupsiya və nüfuz alverində təqsirli bilinib, 1 il həbs və 2 il şərti cəza alıb. Sonradan bu cəza elektron qolbaq və qismən ev dustaqlığı ilə əvəzlənib.

Elə həmin ilin payızında o, 2012-ci il kampaniyasının qanunsuz maliyyələşdirilməsinə görə bir daha məhkum olunub. Əvvəlcə ona 1 il həbs cəzası kəsilib. Sonra bu cəza 6 aya salınıb, elektron qolbaqla əvəz olunub.

Rusiyada yüksək vəzifə tutan məmurların 76 faizinin qohumları da hakimiyyət orqanlarında, dövlət bizneslərində, ictimai və ya siyasi təşkilatlarda çalışır. Bunu "Proyekt" nəşrinin jurnalistləri üzə çıxarıb.

Araşdırma zamanı 1 min 329 yüksəkvəzifəli dövlət məmurunun soy-kökü öyrənilib. Onlardan 1 min 12 məmurun yaxınlarının da hakimiyyət strukturlarında çalışdığı müəyyən edilib. Onların yarıdan çoxunun ailəsindən azı üç nəfər dövlətlə bağlı vəzifədədir.

Onlarla üzvü olan "sülalələr" də üzə çıxarılıb. Rekord Çeçenistan rəhbəri Ramzan Kadırovun ailəsinə məxsusdur, onun 96 qohumu müxtəlif dövlət vəzifələrində çalışır.

Standartı prezident Vladimir Putin müəyyən edir: araşdırmaya görə, onun 26 qohumu dövlət strukturlarında işləyir.

Qohumbazlıq səviyyəsinə görə birinci yerdə Rusiya parlamentidir. Federasiya Şurası üzvlərinin 86 faizinin, Dövlət Duması deputatlarının isə 84 faizinin hakimiyyətdə qohumları var. Senator Arsen Kanokovun təxminən 20 qohumu məsul dövlət vəzifələrində çalışır.

İkinci yeri 74 faizlə Kremlin strukturları, hüquq-mühafizə və məhkəmə orqanları tutur. Onlardan sonra qubernatorlar (69 faiz) və hökumət üzvləri (61 faiz) gəlir.

"Proyekt"in hesablamasına görə, bəzi qurumlarda nepotizm indeksi 100 faizə çatır. Bunlara Müdafiə Nazirliyinin rəhbərliyindən 11 nəfər, Ali Məhkəmə rəhbərliyindən 10 nəfər, "Qazprom"un 13 idarə heyəti üzvü daxildir.

Rusiyanın bir çox bölgəsində ehtiyatda olan könüllülərin (rezervistlərin) kütləvi cəlbinə başlanıb. "Kommersant" onların kritik əhəmiyyətli obyektlərin mühafizəsinə cəlb olunacağını yazır. Kampaniya azı 20 vilayətdə aparılır.

Rusiyada bu yaxınlarda qəbul edilən qanun rezervistlərin xüsusi toplanışlara cəlbinə, yalnız hərbi dövrdə deyil, dinc dövrdə də obyektlərin mühafizəsində istifadəsinə icazə verir. Rusiyada indiki dövr formal olaraq "dinc" sayılır, çünki Ukraynada təcavüzkar müharibə rəsmən "xüsusi hərbi əməliyyat" adlandırılır.

Toplanış dövründə rezervistlərə hərbçi statusu, müvafiq güzəştlər və təminatlar veriləcək. Onların, əsasən, dronlara qarşı mübarizəyə cəlb olunacağı bildirilir.

5 noyabr

Putin ilboyu hərbi çağırışı təsdiqləyib

Rusiya prezidenti Vladimir Putin vətəndaşların hərbi xidmətə çağırışı qaydasını dəyişən qanunları imzalayıb.

Birinci qanuna əsasən, 2026-cı il yanvarın 1-dən çağırış bütün təqvim ili boyunca, yəni yanvarın 1-dən dekabrın 31-dək keçiriləcək. Hərbi komissarlıqlar ilboyu çağırış vərəqələri göndərə, tibbi müayinələr və çağırış komissiyalarının iclaslarını keçirə biləcəklər.

Çağırışçıların xidmət yerinə göndərilməsi isə əvvəlki kimi olacaq: 1 aprel – 15 iyul və 1 oktyabr – 31 dekabr arası. Qanuna görə, elektron çağırış vərəqəsində göstərilən gəlmə tarixi vərəqənin reyestrdə yerləşdirilməsindən sonra 30 günü keçməməlidir.

Prezidentin imzaladığı ikinci qanun isə ehtiyatda olan vətəndaşların dinc dövrdə də müəyyən tapşırıqları yerinə yetirməsinə icazə verir. Bu, ehtiyatda olmaq barədə könüllü kontrakt bağlayan vətəndaşlara aiddir. Rusiya Müdafiə Nazirliyi onları "əhəmiyyətli obyektlərin və digər həyati vacib infrastrukturun qorunması məqsədilə" xüsusi toplanışlara göndərmək hüququ əldə edir.

Dövlət Duması bu qanunu oktyabrın 28-də qəbul edib.

Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibə başlayandan Rusiya rəsmi olaraq nə hərbi vəziyyət, nə də ümumi səfərbərlik elan edib. 2022-ci ilin payızında "qismən səfərbərlik" həyata keçirilib, ordunun əsas hissəsi isə "könüllülər" hesabına formalaşdırılıb.

"Vətəndaş və ordu" hüquq müdafiə qrupunun direktoru Sergey Krivenko "Current Time"a deyib ki, söhbət Müdafiə Nazirliyi ilə ehtiyatda olma barədə müqavilə imzalayan şəxslərdən gedir: "Amma bu kontrakt onların üzərinə müharibəyə getmək öhdəliyi qoymur. Müharibədən öncəki şərtlərə görə, rezervist yalnız döyüş hazırlığını təkmilləşdirmək, vaxtaşırı toplanışlara getmək öhdəliyini götürürdü. Bunun qarşılığında Müdafiə Nazirliyindən az miqdarda pul alırdı".

İran rəsmiləri Tehranın bəzi yerlərində içməli su təchizatında fasilələrlə bağlı xəbərdarlıq ediblər. İllərlə çəkən quraqlıq ölkədə su böhranını dərinləşdirib.

Su xəbərdarlığı noyabrın 8-də səslənib. Bir gün öncə isə prezident Məsud Pezeşkian deyib ki, durum pisləşməyə davam etsə, İranın paytaxtı təxliyə oluna bilər.

"Suyun fasiləylə verilməsi daha öncə tətbiq olunmalıydı. Hazırda Tehranın suyunun 62 faizi yeraltı mənbələrdən gəlir və onların səviyyəsi düşüb", – İran Su Sənayesi Federasiyasının başçısı Rza Hacıkərim dövlət televiziyasında deyib.

Energetika naziri Abbas Əli Abadi bəyan edib ki, rəsmilər Tehranın bəzi rayonlarında su təchizatını mərhələ ilə məhdudlaşdırmağa hazırlaşırlar.

"Bu, müəyyən narahatlığa səbəb olsa da, israfın qarşısını almağa kömək edəcək", – Abadi dövlət televiziyasına bildirib.

Su sənayesinin sözçüsü İsa Bozorqzadənin dediyinə görə, vəziyyət elə bir mərhələyə çatıb ki, "istehlak həcminə məhdudiyyətlər tətbiq etməyə məcburuq".

"Əgər istehlak 10 faiz azaldılmasa, Tehranın davamlı su təchizatında pozuntular qaçılmaz olacaq", – o əlavə edib.

İranda su böhranının əsas səbəbi yağıntıların azalması, beş ildir davam edən quraqlıqdır.

Bəzi mütəxəssislər isə böhranı yeraltı su hövzələrindən aşırı asılılığı, kənd təsərrüfatında illərlə çəkən israfı, səmərəsiz idarəçiliyi də göstərirlər.

Rusiyanın hava hücumlarından sonra Kiyevdə, Ukraynanın bir çox regionlarında elektrik verilişində fasilələr yaranıb.

Noyabrın 9-da bir çox vilayətlərdə 8-16 saat işıq olmayıb, noyabrın 10-da da fasilələr gözlənilir.

"Ukrenergo" məhdudiyyətləri Rusiyanın kütləvi raket və dron hücumlarının fəsadları ilə izah edib.

Prezidenti Volodimir Zelenski gecə müraciətində deyib ki, "əksər regionlarda təmir briqadaları gecə-gündüz işləyirlər".

Ukraynada hələ soyuqlar düşməmişdən Rusiya ölkənin elektrik şəbəkəsinə, təbii qaz obyektləri və kəmərlərə hücumları intensivləşdirib.

Noyabrın 7-də Rusiyanın hücumları nəticəsində azı yeddi nəfər həlak olub, yaralıların sayı bəlli deyil.

Ukrayna da, öz növbəsində, Rusiyanın enerji obyektlərinə dron zərbələri endirir. Noyabrın 9-da bir sıra sərhəd vilayətlərində azı 20 min nəfər işıqsız qalıb. Bunu Belqorodun qubernatoru Vyaçeslav Qladkov bildirib.

Bu arada Ukrayna Donetskdəki strateji Pokrovsk şəhərini əlində saxlamağa çalışır. Rəsmilər regionda vəziyyətin çətin olduğunu desələr də, Rusiyanın şəhərin mühasirədə olması barədə iddialarını təkzib edirlər.

Ukraynanın hərbi eksperti Oleksiy Qetman AzadlıqRadiosuna deyib ki, vəziyyət çətindir, amma Ukrayna qüvvələrinin şəhərin qərbində hələ də mövqeləri var və bu da onlara Rusiyanın hücumlarını dəf etməyə imkan verəcək.

Ukraynada batalyon komandiri həbs olunub

Ukraynada bir mərasimə Rusiyanın havadan zərbəsi azı 19 nəfərin ölümünə səbəb olub, hadisədən sonra batalyon komandiri həbs olunub.

Bu insident noyabrın 1-də baş verib. Son illər bir neçə dəfə zabitlərin təşkil etdiyi toplantı və mərasimləri Rusiya hədəfə alıb.

Baş Prokurorluğun noyabrın 8-də yaydığı bəyanata görə, dron bölməsinin komandiri Dnepropetrovsk vilayətində mərasim təşkil edib, əsgərlərin iştirakını əmr edib. Tədbirə hərbçilərin qohumları da qatılıb.

Rusiya tədbirə dronlar və iki ballistik raketlə zərbə endirib, 12 əsgər və 7 dinc sakin öldürülüb. 36 əsgər yaralanıb.

Zabitə səhlənkarlıq ittihamı verilib, barəsində həbs-qətimkan tədbiri seçilib.

2023-cü ilin noyabrında oxşar insidentdə 19 əsgər öldürülmüşdü. O vaxtdan ukraynalı komandirlər belə tədbirlər keçirməməyə çalışırlar.

ABŞ Macarıstanı Rusiyaya qarşı sanksiyalar siyahısından çıxaracaq, - bunu Macarıstan baş naziri Viktor Orban ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə görüşdən sonra bildirib.

""Türk Axını" və "Drujba" boru kəmərləri məsələsində onlara sanksiyalardan immunitet verildi. Bu, ümumi və daimi istisnadır", - o, jurnalistlərə deyib.

Liderlər həmçinin "Pakş" Atom Elektrik Stansiyasına (AES) sanksiyaların ləğvi barədə razılığa gəliblər. Onun üçün möhlət dekabrda bitməli idi.

Macarıstan baş nazirinin sözlərinə görə, tərəflər nüvə enerjisi sahəsində də razılaşma imzalayıblar. Budapeşt Amerikanın "Westing House" şirkətindən nüvə yanacağı alacaq, Macarıstanda kiçik modul AES-lər tikiləcək.

+++

ABŞ Macarıstanı Rusiyadan neft aldığına görə mümkün sanksiyalardan azad etmək imkanını araşdırır. Bunu ABŞ prezidenti Donald Tramp Ağ evdə Macarıstan baş naziri Viktor Orban ilə danışıqlardan əvvəl deyib.

Trampın sözlərinə görə, Macarıstanın dənizə çıxışı olmadığı üçün "Rusiyadan başqa bir yerdən neft və qaz alması çox çətindir". "Lakin bir çox Avropa ölkəsinin bu problemi yoxdur və onlar Rusiyadan neft və qaz alırlar", - o vurğulayıb.

Orban isə Rusiyadan neft tədarükünün həyati məsələ olduğunu söyləyib: "Boru kəmərləri ideoloji və ya siyasi məsələ deyil. Bu, fiziki reallıqdır, çünki, prezidentin izah etdiyi kimi, bizim limanımız yoxdur".

Oktyabrın sonlarında ABŞ Maliyyə Nazirliyi Rusiyanın iki ən böyük neft şirkəti - "Rosneft" və "Lukoil"a sanksiyalar tətbiq edib və bunu Moskvanın "sülh prosesinə ciddi maraq göstərməməsi" ilə əlaqələndirib. Rusiya hakimiyyəti Qərbin sanksiyalarını qanunsuz sayır.

Orban Trampın Avropadakı əsas müttəfiqlərindən biri hesab olunur.

Avropa Komissiyası Rusiya vətəndaşlarına çoxdəfəli Şengen vizaları verilməsini qadağan edib. Bəzi istisnalar nəzərdə tutulub. Bu qayda yalnız Avropa İttifaqı (Aİ) üzvlərinə deyil, həm də Şengen zonasına daxil olan İsveçrə və Norveç kimi ölkələrə də aiddir. Bu o deməkdir ki, Rusiya vətəndaşları hər dəfə Aİ-yə səfər edəndə yeni viza üçün müraciət etməlidirlər. Komissiya məqsədin dövlət siyasəti və təhlükəsizliyi qorumaq olduğunu bildirir.

"Müharibə başlatmaq və Avropada azad hərəkət etməyi gözləməyi əsaslandırmaq çətindir", – Aİ-nin xarici siyasət rəhbəri Kaya Kallas X-də yazıb.

İstisnalar

İstisnalar Şengen sazişi üzvü ölkələrdə yaşayan rusiyalıların, yaxud Aİ vətəndaşlarının yaxın qohumları, nəqliyyat sahəsinin işçiləri üçün tətbiq olunacaq. Yaxın qohumlar son iki ildə üç Şengen vizası alıb və onların şərtlərini pozmayıblarsa, o zaman birillik çoxdəfəli viza ala biləcəklər.

Dənizçilərə, yük maşını və avtobus sürücülərinə, lokomotiv briqadalarına, digər nəqliyyat işçiləri üçün çoxdəfəli vizanın müddəti doqquz ay olacaq. O da bir şərtlə ki, onlar son iki ildə iki viza alıb və ondan düzgün istifadə ediblər.

Əsaslandırılmış hallarda müstəqil jurnalistlərə, insan haqları müdafiəçilərinə və rejim əleyhdarlarına çoxdəfəli viza verilə bilər.

Adi halda, viza məsələləri müqavilə iştirakçısı olan ölkələr səviyyəsində həll olunur. Ancaq bu halda Aİ özünün miqrasiya riskləri və təhlükəsizliyi ilə bağlı xüsusi hallarda viza verilməsini məhdudlaşdırmaq hüququna istinad edir.

Bu qərar Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi, kiberhücumlar və sənaye casusluğu, vizalardan təbliğat məqsədilə potensial sui-istifadə, "Rusiyanın miqrasiyadan silah kimi istifadəsi" ilə izah edilir.

Yeni qaydalar ölkə xaricində daimi yaşayan Rusiya vətəndaşlarına aid deyil. Onlar üçün əlavə yoxlama tələb edən ayrıca prosedur mövcuddur. Bundan əlavə, bu qaydalar, məsələn, təhsil və ya iş məqsədilə verilən milli vizalara aid edilmir.

İki aydır dünyada ərzağın qiyməti ardıcıl düşür. Oktyabrda da qeydə alınan azalma qlobal təchizatın çox olması ilə bağlıdır. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) noyabrın 7-də Ərzaq Qiyməti İndeksini yayıb.

Qlobal miqyasda alınıb-satılan ərzaq mallarının səbətini izləyən indeks oktyabr üçün ortalama 126.4 bal olub. Sentyabrda bu göstərici 128.5 idi.

Ötən ilin oktyabrı ilə müqayisədə indeksdə azacıq, 2022-ci ilin martındakı pik həddən isə 21.1 faiz azalma olub.

Dünyada ərzağın qiyməti son iki ilin pikinə iyulda çatıb, avqustda sabitləşib, sentyabrda, əsasən, şəkərin ucuzlaşması ilə azalıb.

FAO-nun şəkər indeksi oktyabrda yenidən azalıb, 5.3 faiz düşüb. Bu, 2020-ci ilin dekabrından bəri ən aşağı səviyyədir. Səbəbi isə Braziliyada güclü istehsal, Tailand və Hindistanda istehsalda gözlənilən artım, neftin qiymətinin düşməsi ilə bağlıdır.

AzadlıqRadiosu bir müddət öncə dünyada şəkərin ucuzlaşmasına baxmayaraq, Azərbaycanda bu prosesin ləng getdiyini yazmışdı.

Süd məhsullarının qiymətləri sentyabrdan 3.4 faiz enib, bunun səbəbi süd tozu qiymətlərinin düşməsi, Avropa İttifaqı və Yeni Zelandiyadan bol ixracdan dolayı kərə yağının ucuzlaşmasıdır.

Ət indeksi isə oktyabrda 2 faiz azalıb. Bu, səkkiz ay ardıcıl artımdan sonra baş verib. Donuz və toyuq əti kəskin ucuzlaşsa da, qlobal tələbin güclü qalması mal-qaranın qiymətlərini yüksəldir.

Son aylar Azərbaycanda da ət bahalanır. Əksər bölgələrdə mal-qara arasında dabaq xəstəliyinin yayılması, heyvan bazarlarının bağlanması isə ətin daha da bahalanacağı sarıdan narahatlığı artırıb.

FAO-nun indeksinə görə, bitki yağları 0.9 faiz bahalanıb, 2022-ci ilin iyulundan bəri ən yüksək həddə çatıb.

Ukraynada Rusiya hərbçisi əsir alınmış ukraynalı əsgəri edam etməkdə təqsirli bilinərək ömürlük həbsə məhkum olunub. İlk dəfədir Ukraynada bu ittihamla həbs cəzası kəsilir.

Ölkənin Baş Prokurorluğu və Təhlükəsizlik Xidməti noyabrın 6-da bildirib ki, Zaporojyedəki məhkəmə 27 yaşlı Dmitri Kuraşovu bu cinayətə görə ömürlük həbsə məhkum edib.

Məhkəmə Rusiya ordusunun 127-ci Motoatıcı Diviziyasının "Storm-V" hücum bölməsinin nişançısı Kuraşovun silahsız ukraynalı əsgər Vitali Xodnyuku yaxın məsafədən vurub öldürdüyünü müəyyən edib. Bu bölmə həbsdən buraxılmaq qarşılığında Ukraynada döyüşə yazılan məhkumlardan təşkil olunub.

Məhkəmənin qərarına görə, Xodnyuk sığınacaqdan silahsız çıxıb, əllərini qaldırmaq və diz çökmək əmrlərinə əməl edib, Kuraşov isə "Kalaşnikov" avtomatından atəş açıb.

Oğurluğa görə məhkum edilibmiş

Kuraşov Rusiyada oğurluğa görə məhkum edilibmiş. 2023-cü ilin noyabrında amnistiya qarşılığında Rusiya Silahlı Qüvvələrinə qoşulub, Zaporojye cəbhəsinə göndərilib.

Hadisədən sonra Ukrayna qüvvələri əks-hücuma keçərək mövqelərini geri alıb, Kuraşov və daha dörd rusiyalı əsgəri əsir götürüb. Onlardan bəziləri məhkəmədə onun əleyhinə ifadə verib. Kuraşov döyüşdə bir gözünü itirib.

Kuraşov məhkəmədə əvvəlcə cinayətini etiraf edib. Sonradan etirafını geri götürməyə çalışıb, digər bir əsgərin məsuliyyət daşıdığını iddia edib. Ancaq məhkəmə digər əsirlərin ifadələrini, dəlilləri nəzərə alaraq onu təqsirli sayıb.

Bu arada Ukrayna hakimiyyəti beynəlxalq hüququn digər pozuntularını sənədləşdirir. Rusiya 2022-ci ilin fevralında Ukraynanın tammiqyaslı işğalına başlayandan 320-dən çox ukraynalı hərbi əsirin edamı artıq təsdiqlənib.

BMT-nin İnsan Hüquqları Monitorinq Missiyasının (HRMMU) fevral hesabatında Rusiya hakimiyyəti Ukrayna hərbi əsirlərini "sistematik və geniş yayılmış" işgəncəyə məruz qoymaqda ittiham olunub.

Hesabatda 2022-ci ilin fevralından bəri 71 ukraynalı hərbi əsirin edamının təsdiqləndiyi bildirilib. Missiya 2024-cü ilin avqustundan edamların "təhlükəli dərəcədə" artdığını, 24 insident zamanı azı 79 edamın baş verdiyini qeyd edib.

Sübutların artmasına baxmayaraq, Moskva hərbçilərinin Ukraynada vəhşilik törətdiyini inkar edir.

Noyabrın 6-da İsrail ordusu Livanın cənubuna ağır hava zərbələri endirib. Bundan öncə isə bir neçə məkanda əhalini evakuasiyaya çağırıb. Təl-Əviv Livanın "Hizbullah" silahlı qruplaşmasının həmin yerlərdə hərbi gücünü bərqərar etməyə çalışdığını bildirir.

Bir il öncə əldə olunan atəşkəs razılaşması isə İsraillə İranın dəstəklədiyi "Hizbullah" arasında bir ildən çox çəkən döyüşləri dayandırmağı hədəfləyirdi.

Livanın səhiyyə nazirliyi zərbələrdən bir nəfərin yaralandığını, bir nəfərin həlak olduğunu bildirib.

İsrail ordusu X platformasında eyni vaxtda üç təxliyə göstərişi verib. Sakinlərə göstərilən məkanlardan 500 metr aralanmaq əmr olunub.

Livanla İsrail arasında yenidən havadan bombalama kampaniyasının başlayacağı sarıdan qorxular artıb. İsrail liderləri xəbərdarlıq ediblər ki, Livan "Hizbullah"ın silahsızlaşdırılması üçün səyləri artırmasa, bu qruplaşmaya qarşı tədbirlər görəcək.

"Hizbullah" isə atəşkəsə sadiq qaldığını bildirir, amma tam tərksilahdan imtina edir.

BMT-nin Livandakı Müvəqqəti Qüvvələri İsrailin zərbələrinin Təhlükəsizlik Şurasının qətnaməsini pozduğunu bildirib, İsraili hücumları dayandırmağa çağırıb.

BMT Təhlükəsizlik Şurası Suriya prezidenti Əhməd əl-Şaraaya sanksiyaları ləğv edib. Onun noyabrın 10-da Ağ evdə ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə görüşü planlaşdırılır.

ABŞ-nin hazırladığı qətnamə ilə noyabrın 6-da Suriya daxili işlər naziri Ənəs Xəttaba sanksiyalar da ləğv olunub. Qətnamənin lehinə 14 səs verilib. Çin bitərəf qalıb.

Vaşinqton bir neçə aydır 15 üzvü olan Təhlükəsizlik Şurasını Suriyaya sanksiyaları yumşaltmağa çağırırdı. Tramp hələ mayda sanksiyaları qaldıracağını deyirdi.

"Fikrimcə, o çox yaxşı iş görür. Çətin bölgədir, o da çətin insandır, amma onunla çox yaxşı münasibət qurdum. Suriyada çox irəliləyiş əldə olunub", – Tramp noyabrın 6-da əl-Şaraa barədə deyib.

13 illik vətəndaş müharibəsindən sonra dekabrda islamçı "Həyat Təhrir əş-Şam" (HTŞ) qrupunun başçılığı ilə üsyançı qüvvələr Suriya prezidenti Bəşər əl-Əsədi devirib.

Daha öncə "Ən-Nüsrə Cəbhəsi" kimi tanınan HTŞ 2016-cı ildə "əl-Qaidə" ilə əlaqələrini kəsib. 2014-cü ildən bu qrup BMT Təhlükəsizlik Şurasının "əl-Qaidə" və "İslam Dövləti"nə qarşı sanksiyalar siyahısındadır. HTŞ-nın bir çox üzvlərinə səyahət qadağası, aktivlərin dondurulması və silah embarqosu qoyulub.

Çinin BMT-dəki təmsilçisi Fu Tsun ölkəsinin bitərəf qalmasını qətnamədə Suriyada terrorçuluğa qarşı mübarizə və təhlükəsizlik durumuna dair narahatlıqların düzgün əks olunmaması ilə izah edib.

Çin Şərqi Türküstan İslam Hərəkatının Suriyadakı taleyindən narahatlığını açıq dilə gətirir. Çin və Orta Asiyadan uyğur döyüşçülər bu qrupun üzvləridir. Hüquq müdafiə təşkilatları Çini, əsasən, müsəlman etnik azlıqlara qarşı genişmiqyaslı təzyiqlərdə ittiham edir.

ABŞ prezidenti Donald Tramp noyabrın 6-da deyib ki, İran Vaşinqtondan bu ölkəyə sanksiyaların ləğvinin mümkün olub-olmadığını soruşub.

"İran soruşur ki, sanksiyalar qaldırıla bilərmi. İran çox ağır ABŞ sanksiyaları altındadır. Bu, onların istədiklərini gerçəkləşdirməsini çətinləşdirir. Bunu dinləməyə açığam, görək nə baş verir, amma buna açıq olacağam", – Tramp Ağ evdə jurnalistlərə deyib.

"Reuters" yazır ki, İranın BMT Nümayəndəliyi bu açıqlamaya dərhal cavab verməyib.

İranın Ali lideri Əli Xamenei noyabrın 3-də bildirib ki, Vaşinqton İsraili dəstəklədiyi, bölgədə hərbi bazalar saxladığı, Yaxın Şərqə müdaxilə etdiyi müddətdə İranla ABŞ arasında əməkdaşlıq mümkün deyil.

Tramp yanvarda ikinci müddətə vəzifəyə başladıqdan sonra İrana "maksimum təzyiq" kampaniyasını bərpa edib. Bu kampaniya Tehranı nüvə silahı hazırlamaqdan çəkindirmək məqsədi güdür. İyunda ABŞ İranın nüvə obyektlərini bombalayıb.

İyunda 12 günlük İran-İsrail müharibəsindən öncə iki ölkə beş raund nüvə danışıqları aparıb. Ancaq danışıqlarda ciddi maneələr çıxıb üzləşib. Əsas problem İran ərazisində uranın zənginləşdirilməsi məsələsidir. Qərb ölkələri silahlanma riskini minimuma salmaq üçün bu prosesi sıfıra endirmək istəyir, Tehran isə bu planı rədd edib.

Noyabrın 6-da Avropa İttifaqı (Aİ) Rusiyanı nüvə təhdidlərinə son qoymağa, bütün tərəfləri yeni silahlanma yarışına səbəb ola biləcək addımlardan çəkinməyə çağırıb.

"Aİ Rusiyanı nüvə təhdidlərindən çəkinməyə və bütün tərəfləri yeni silahlanma yarışını qızışdıra biləcək hərəkətlərdən uzaq durmağa çağırır", – qurumun sözçüsü deyib.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin bir gün öncə rəsmilərə mümkün nüvə sınağı ilə bağlı planlar hazırlamaq tapşırığı verib. Bu, 1991-ci ildən bəri Rusiyanın ilk belə sınağı ola bilər.

5 noyabr

ABŞ nüvə başlığı daşıya bilən raketi sınaqdan keçirib

ABŞ döyüş başlığı olmayan "Minuteman III" qitələrarası ballistik raketini sınaqdan keçirib. Məlumatı ABŞ Kosmik Qüvvələrinin komandanlığı yayıb.

Raket noyabrın 5-də Hərbi Kosmik Qüvvələrinin Kaliforniya ştatındakı Vandenberq bazasından buraxılıb, Marşal adalarındakı raketdən müdafiə sınaq poliqonuna qədər 6 min 700 kilometrdən çox məsafə qət edib.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin isə buna cavabında müvafiq strukturlara ABŞ-nin nüvə sınaqları ilə bağlı planları barədə məlumat toplamağı tapşırıb. Xarici İşlər, Müdafiə nazirliklərinə, xüsusi xidmət orqanlarına və mülki strukturlara mümkün nüvə silahı sınaqlarına hazırlığın başlanması ilə bağlı razılaşdırılmış təkliflər təqdim etmək tapşırılıb.

Daha öncə Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının iclasında müdafiə naziri Andrey Belousov tammiqyaslı nüvə sınaqlarına dərhal hazırlığa başlanmasının məqsədəuyğun olduğunu deyib. Xəbəri "RİA Novosti" yayıb.

Oktyabrın sonunda prezident Donald Tramp ABŞ-nin dərhal nüvə silahı sınaqlarına başlayacağını bildirib, səbəbini digər ölkələrin bunu etməsi ilə izah edib. Tramp bu qərarı Uzaq Şərqə səfəri zamanı, Çin lideri Si Cinpinlə görüşdən sonra verib. Bu açıqlamadan öncə isə Putin Rusiyanın nüvə obyektlərində silah sınaqları barədə bir neçə dəfə danışıb.

Oktyabrın 21-də Rusiya "Burevestnik" adlı nüvə enerjisi ilə işləyən qanadlı raketin uğurlu sınaqdan keçirildiyini bildirib. Raketin 14 min kilometr məsafə qət etdiyi, 15 saat havada qaldığı açıqlanıb. Oktyabrın 29-da isə Putin Rusiyanın nüvə enerjisi ilə işləyən "Poseydon" pilotsuz sualtı aparatını sınaqdan keçirdiyini deyib. Onun sözlərinə görə, "Poseydon" Rusiyanın ən güclü qitələrarası raketi sayılan "Sarmat"dan qat-qat güclüdür, onu tutmaq mümkün deyil.

Brüssel Yerevana Avropa İttifaqı ilə vizasız rejim hüququ qazanmaq üçün atmalı olduğu addımlarla bağlı fəaliyyət planı verib. Bir ildən çoxdur Ermənistan və Aİ viza rejiminin liberallaşdırılması üzrə rəsmi danışıqlar aparır.

Ermənistanın daxili işlər naziri Arpine Sarkisyan noyabrın 5-də Avropa Komissiyasının miqrasiya və daxili işlər üzrə baş direktorunun müavini Yohannes Lüxner ilə görüşüb. O, fəaliyyət planını Ermənistana təqdim etmək üçün Yerevana səfər edib.

Sarkisyanın sözlərinə görə, bu fəaliyyət planı vətəndaşların hərəkət azadlığı və ictimai təhlükəsizlik sahəsində islahatlar üçün strateji çərçivə rolunu oynayır. O, sənədin Ermənistanla Aİ arasında "etimad və əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsində əsas mərhələ" kimi dəyərləndirib.

Ermənistan və Aİ arasında 2024-cü ilin sentyabrında viza rejiminin liberallaşdırılması üzrə rəsmi danışıqlar başlayıb. Ermənistan və Aİ rəsmiləri vizasız səfər üçün vacib sahələri müəyyənləşdiriblər: sənədlərin təhlükəsizliyi, sərhəd və miqrasiya idarəçiliyi, korrupsiya və mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı mübarizə, fundamental hüquqların qorunması. Avropa təmsilçiləri vurğulayıblar ki, Aİ Şurası və Avropa Parlamentinin yekun qərar qəbul etməsi üçün bütün kriteriyalar tam yerinə yetirilməlidir.

Martda Ermənistan parlamentinin qəbul etdiyi qanun layihəsində hökumətə Aİ-yə üzvlük üçün müraciət prosesinə başlamaq tövsiyə olunur. "Avropa İttifaqına inteqrasiya aktı" növbəti ay ölkə prezidentinin imzası ilə qüvvəyə minib, Ermənistan qanunvericiliyinin bir hissəsinə çevrilib.

Cənubi Qafqazdakı vəziyyət yaxşılaşmağa doğru meyllidir, sülh prosesinin irəliləməsi üçün "3+3" regional məşvərət qrupunun fəaliyyətinin bərpası vacibdir. Bunu Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqu noyabrın 5-də deyib. TASS xəbər verir ki, o, Moskvada MDB-yə üzv dövlətlərin təhlükəsizlik şuraları katiblərinin XIII görüşündə çıxış edib.

"Ümumilikdə Cənubi Qafqazdakı vəziyyətin yaxşılaşma tendensiyası müşahidə olunur. Fikrimizcə, sülh prosesi ilk növbədə regional çərçivədə gerçəkləşdirilməlidir. Bu baxımdan, "3+3" regional məşvərət platformasının fəaliyyətinin bərpası vacibdir", – o deyib.

Şoyqu regionda nəqliyyat və kommunikasiya xətlərinin açılmasının əhəmiyyətini vurğulayıb, bu barədə üçtərəfli işçi qrup çərçivəsində razılıq əldə olunduğunu qeyd edib.

"Moskva Ermənistan və Azərbaycan arasında vəziyyətin sabitləşməsinə, həmçinin ikitərəfli münasibətlərin normallaşmasına çalışır". Bunu isə S.Şoyqu Moskvada Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryanla görüşdə deyib. O, Rusiyanın Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşmasına çox böyük töhfə verdiyini, regionda sülhün nəhayət bərqərar olduğunu söyləyib.

S.Şoyqu azərbaycanlı həmkarı Ramil Usubovla da görüşməlidir.

"3+3" formatı 2020-ci ildə 44 günlük Qarabağ müharibəsindən sonra Türkiyə və Azərbaycan tərəfindən irəli sürülmüş təşəbbüsdür. Üç Cənubi Qafqaz ölkəsi üstəgəl Rusiya, Türkiyə və İranın iştirakını nəzərdə tutur. Məqsəd regionda iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası idi. Amma Gürcüstan Rusiyaya görə danışıqlara qatılmayıb, görüşlər "3+2" formatında keçirilib.

Ötən əsrin 80-ci illərində gərginləşən Qarabağ münaqişəsi Azərbaycan və Ermənistan arasında toqquşmalara səbəb olub. 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsi, ətraf yeddi rayonu işğal edilib. 2020-ci ildə 44 günlük müharibə və 2023-cü ildə birgünlük hərbi əməliyyatlar nəticəsində Bakı bütün ərazilərində suverenliyini bərpa edib.

Son illər iki ölkə arasında müxtəlif formatlarda sülh danışıqları gedib. Bu il avqustun 8-də tərəflər ABŞ-nin vasitəçiliyi ilə sülh sazişini paraflayıblar.