AzadlıqRadiosunun «İşdən Sonra» verilişinin qonağı olan Rasim Balayev: «Mən ha fikirləşirəm, ilin bu vaxtında Şuşanı necə verdilər? Kim verdi, nə cür verdi bizim millətin nümayəndəsi verib, başqa yerdən gələn verməyib ki…»
AzadlıqRadiosu:
- Sizi salamlayıram Rasim bəy. Çox sağ olun gəldiyiniz üçün. Necədir indi kinoda vəziyyət, özünüz necəsiniz?
Rasim Balayev:
- Elə bizim kinomuz sağlamlığıma oxşayır, gah belə olur gah belə. Gah yaxşı olur gah pis olur. Özüm belə deyək də, şükür Allaha yaxşıyam. Amma kinomuzda yeni nəsil yetişir. Bu elə belə deyil, bu bir ilin, iki ilin söhbəti deyil. Köhnə nəsil var idi, onlar dünyalarını dəyişdilər, getdilər, müəyyən adamlar artıq xəstədirlər. Film çəkmək üçün də bütün şeylərdən başqa sağlamlıq da lazımdır. Bir də görürsən çətin şəraitdə olursan, ona fiziki sağlamlıq lazımdır. Mənim yadımdadır, mən cavan olanda bir aktyora böyük rol verdilər. Filmi Kəlbəcərdə çəkməli idik. Və o imtina etdi. Mən çox təəccüb qaldım. Dedi ki, mənim təzyiqim var, mən ora gedə bilmərəm. İndi mən başa düşürəm ki, o nə deməkdir. Təzyiqi olan adam hündürlükdə özünü pis hiss edir.
AzadlıqRadiosu:
- Olmaya təzyiq sizi də narahat edir?
Rasim Balayev:
YENİ NƏSİL YETİŞMƏLİDİR
- Yox, demək istəyirəm ki, adam yaşa dolduqca, onda mənim 25 yaşım var idi, deyirdim təzyiq olanda nə olar ki, sən get filmə çəkil. Bir də ki, bütün şeylərə fiziki sağlamlıq lazımdır. İstedaddan, yaradıcılıqdan başqa. Bu gün yeni nəsil yetişməlidir. Əlbəttə, bu bir, iki ilə olan bir şey deyil. Bu bir prosesdir. İnşallah yaşayarıq görərik.
AzadlıqRadiosu:
- Kinoda son vaxtlar sizi riqqətə gətirən və yaxud sizin hisslərinizə xüsusilə toxunan film olubmu?
Rasim Balayev:
- Çox təəssüf ki, olmayıb. Bilirsiniz mən əksər ssenariləri oxuyuram. Düzü, bir neçə təkliflərdən də imtina etmişəm. Yəni arxasınca gözüm qaldığı rol olmayıb. Elə bir rol olsun ki, ah mən bunu oynayardım, elə bir şey olmayıb. Amma olur arabir təklif olur. Bilirsiniz bu tarixdə var, ədəbiyyatda, incəsənətdə rəssamlıqda mən deyərdim ki, bu bir az indiki vaxt həmin mədəniyyətin tənəzzül dövrüdür. Bu mənim subyektiv fikrimdir.
AzadlıqRadiosu:
- Niyə belədir?
Rasim Balayev:
BÖYÜK KİNONUN BÖYÜK DƏRDİ VAR
- Onun çox səbəbləri var. Təsəvvür edin, musiqimizi götürək, bir vaxt vardı ki, Azərbaycan musiqisi dünyada qan–qan deyirdi. Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Niyazi, Soltan Hacıbəyov, mən hələ böyük klassik bəstəkarları deyirəm, bu gün onların sayı demək olar ki, bir nəfərdir, Arif Məlikovdur. O tendensiya elə bütün sənətlərə aiddir. Kinoda titanlar var idi, onlar yoxdurlar, getdilər, dünyasını dəyişdilər. Təzə nəsil də bizim keçid dövründə bir çox illər film çəkmədik. Bu da bir estafetdir, bu pozuldu, zəncirin ucu itdi. Yeni nəsil yetişə bilərdi, amma filmlər ki, çəkilmədi, film çəkmək potensialı olan insanlar rejissorluğu qurtarıb bəlkə də film çəkə bilərdilər, onlar getdilər klip çəkməyə. Klip dəbə düşdü, indi onları klipdən ayırmaq olmaz, çünki klip çox asandır, bir aya klip çəkir xeyli pul alır. Böyük kinonun da böyük dərdi var. Bir il ən azı sərasər bu işlə məşğul olmalısan. Klip çəkən və kino çəkmək iqtidarında olan cavan gəlib həmin o filmdə klipdə qazandığının onda birini qazanacaq. Onlar da azdır, iki-üç nəfərdir. İstedadlı adam həmişə yetişmir. Olur belə deyək də, gözəl otlaqdır, amma onun içində cürbəcür çiçək çox az olur. İstedadlı adamlar da az yetişir, kütləvi olmur axı. Ona görə də bu gün belə problemlər var. Yetişmə prosesi gedir. Bilmirəm bu nə qədər çəkəcək.
AzadlıqRadiosu:
- Əvvəlki nəsil yeni nəslə öyrətmədi bildiklərini yoxsa münasibəti aşılamadı yeni nəslə?
Rasim Balayev:
- Çox səbəblər var. Mən bizim İncəsənət Universitetinin illərinə kölgə salmaq istəmirəm amma rejissor yetişdirmək üçün, aktyor yetişdirmək olar, operator yetişdirmək üçün baza lazımdır. Bizim institutda baza yoxdur. Bizim rejissorların əksəriyyəti Moskva Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutunu qurtarırdı. Bu gün ora getmək, orada oxumaq çox xərc tələb edir və heç kim getmir.
AzadlıqRadiosu:
- Amma gedənlər də var, gəlmirlər.
Rasim Balayev:
- Bəzən eşidirəm ki, gedənlər var. Çünki bu gün tutalım gedir, orada təklif alır, istedadı olur, bu gün Rusiya nə bilim 150-160 adda film çəkir. Mən arabir müəyyən tədbirlərdə həmkarlarımla, aktyorlarla, tanıdığım adamlarla görüşürəm. onlar deyir ki, bizim o qədər seriallar var, başımızı qaşımağa vaxt yoxdur. Çox rollar var. Təbii ki, çəkilən aktyorlardan, istedadlı aktyorlardan söhbət gedir. Amma bu hal bizdə yoxdur
AzadlıqRadiosu:
- Bəlkə ideya çatmır, azadlıq çatmır?
Rasim Balayev:
BARIT YOXDUR
- Azadlıq da var, amma bilirsiniz, istedadlı kino ssenarisi yazan adamlar azdır, rejissor azdır, tək- tük cavanlar çəkir, bir neçə filmlərdə hiss edirsən ki, tamaşaçını və ya mütəxəssisləri az qane edən filmlər də var. Amma müəyyən gənclərin filminə baxırsan ki, düzgün yoldadır bir neçə müddətdən sonra ola bilsin ki, yaxşı rejissor olacaq. Siz dediniz səbəbini axtarırsınız, siz cavansınız. Bizdə sovet vaxtı ət, toyuq yox idi. Günlərin bir günü mən toyuq fabrikinin direktoru ilə görüşdüm, soruşdum niyə belədir, dedi məsəl var, bunun 40 səbəbi var. Deməli, şah gedirmiş bütün əyalətlərə orada topdan yaylım atəşləri açılırmış. Bir əyalətə gedir, görür ki, yaylım atəşləri açılmadı. Oranın xanına ya oranın böyüyünə deyir ki, bu ölkədə məni deyəsən çox istəmirlər. Deyir yox, şah sağ olsun, səni çox istəyirlər. Deyir bəs, hər yerə gedəndə yaylım atəşləri atırdılar, burada atmadılar. Deyir şah sağ olsun bunun 40 səbəbi var. Deyir hansıdır o 40 səbəb? Deyir, birincisi barıtmıız yoxdur, ikincisi…deyir saxla, barıt olmayandan sonra top atmaq olar? Bizim barıtımız yoxdur.
AzadlıqRadiosu:
- Niyə barıtımız yoxdur, bu suala sonra cavab verərsiniz, indi xəttdə dinləyici var. Buyurun, özünüzü təqdim edin.
Dinləyici Anar:
- Rasim müəllim, məni kino həvəskarı kimi, həm də tarixçi kimi maraqlandırır bizim tarixi filmlərimiz. Siz bayaq düzgün qeyd etdiniz, vaxtilə SSRİ dövründə böyük sənətkarlarımız olub, həm kino rejissorlar, həm kino aktyorlar, amma çox təəssüf ki, bu gün nə o kinorejissorları, nə aktyorları görürük. Düzdür var onların içində, amma çox deyil, bu mənim subyektiv fikrimdir. Amma mən bu yaxınlarda eşitdim ki, Qarabağ xanlığı ilə bağlı film çəkilib. Dəqiq bilmirəm başa çatıb ya yox. Sonra mən Cavad xan filminə baxdım bu yaxınlarda. Bi silsilədən olan bir çox filmlərimiz var…
Rasim Balayev:
- Film də elə tamaşaçıya ünvanlanıb. Əsl fikir sizin fikrinizdir.
Dinləyici Anar:
- Mən bilmirəm yəqin razılaşarsınız, ömrünüzün bir xeyli hissəsini kinoya həsr etmiş insansınız, necə bilirsiniz bu primitivlik nədən irəli gəlir, rejissorların seçimindən irəli gəlir, aktyorların seçimindən irəli gəlir, bu problem nədir? Rusiya filmləri ilə, digər qonşu dövlətlərdə çəkilən tarixi filmlərlə bizim kino rejissorların çəkdiyi tarixi filmlər arasında müqayisə olunmaz dərəcədə fərq var. Aktyorların seçimində də, onların oyununda da.
Rasim Balayev:
- Çox sağ olun, gözəl sualdır. Bu filmçiliklə, bu işi bacaran ustad və təcrübəli adamlar məşğul olmalıdır.
Dinləyici Anar:
- Bəs niyə məşğul olmurlar?
Rasim Balayev:
RASİM OCAQOVA FİLM VERMƏDİLƏR
- Birincisi bacarıqlı adamlar, bir balaca imkanı olan adamlar ki, film çəkə bilərdilər onlar getdilər. Səkkiz il, on il film çəkilmədi. Onlar da klipin şirinliyini gördülər, bildilər orada yaxşı pul qazanırlar, onlar artıq böyük filmə gəlməzlər. Böyük filmin böyük dərdi var, bayaq dedim. Orada eşq olmalıdır, vurğunluq olmalıdır. Söz düşüb deyirəm, elə yerlərdə olmuşuq, şərait yox, gündə bir dəfə yemək yemişik, 50 dərəcə istinin altında. Bu gün insanlar ona getmək istəmir və onun aldığı qonorar onu qane eləmir. Yadımdadır ki, Rasim Ocaqov film çəkmək istəyirdi, öz aramızdır, Rasim Ocaqov Azərbaycanın klassik rejissorları sırasındadır, Allah ona rəhmət etsin. Moskvada Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutunun operator şöbəsini qurtarmışdı, ancaq ona film vermirdilər, rejissor kimi. Axırı onu məcbur etdilər, bizim instututda rejissorluğu qurtardı. Sonra onu yoxlamaq üçün verdilər «Qatır Məmməd» filmini, ardınca «Ad günü»nü yavaş – yavaş çəkdi, özün sübut etdi ki, bu adam onu bacarır. Bu gün rejissorluq səriştəsi olmayan, ssenaristlik səriştəsi olmayan, ömründə filmlərdə rol oynamayan adamlar, bir də görürsən pul tapırlar haradansa gəlirlər film çəkirlər. Bilirsiniz, şairlik, ümumiyyətlə, təbii aktyorda da rejissorda da o işə istedad olmalıdır sonra formalaşmalıdır. Məsələn, bəzən mən zarafatla deyirəm ki, mənim işim asılı işdir, məni dəvət edə bilərlər, etməyə bilərlər. Etməsələr mən zorla gedib o filmin içinə girə bilmərəm ki…Rejissor məni dəvət etsin. Amma elə sənətlər var ki, müstəqildir. Məsələn şairlik, Allah vergisi, Aşıq Ələsgər harada oxuyub ki, amma elə gözəl şerlər yazıb, ya Əliağa Vahid, ya digəri. Yəni fitri istedadla bəstəkar olmaq olar, şair olmaq olar, amma fitri istedadla düzdür, o olmaq şərti ilə tək onunla kinorejissoru olmaq olmaz. Onun özünün tələbləri var. Özü də teatr tamaşasının bir tələbi var, kino ssenarisinin bir tələbi. Bunları qarışıq salıblar. Bir az qarışıq düşüb.
HÜSEYN CAVİD DEYİRDİ, RƏQSİ TƏLİM EDİYOR AXSAQLAR
AzadlıqRadiosu:
- Kim qarışdırıb?
Rasim Balayev:
- Zaman, sonra keçid dövrü. Yenə deyirəm, məsələn, mən indi həmişə sovet dövründə yaşayan adamam, deyirdik ki, senzor var, senzor qoymurdu. İndi arzu edirəm senzor olaydı ki, bu əxlaqsız adamları efirə çıxarmayaydılar. Mən istəmirəm o adam gəlib evimə girsin. Mən onu yaxşı tanıyıram həm kişisini, həm qadınını. Hər gün efirdədirlər. Efirə qabaq nümunəvi adamları buraxardılar. «Rəqsi təlim ediyor axsaqlar» -bunu Hüseyn Cavid deyirdi. Bu gün əxlaqsız adam gəlib mənə namus dərsi deyir ekrandan. Ona görə də ekranın hörməti düşür. Ekranda nümunəvi olan adam gəlib, insanları nəyəsə öyrətməlidir. İndi aləm qarışıb bir–birinə. Bu bulanıq su nə vaxt durulacaqsa onda hər şey bəlli olacaq.
AzadlıqRadiosu:
- Sual var sizə, Rasim bəy, niyə indi Azərbaycanda Nəsimi yoxdur? Nəsimi rolunu oynamısınız, şeirə həvəsiniz vardı, yoxsa sadəcə rola girmək lazım gəlib? Əgər varsa sevimli yazıçılarınız kimdir?
Rasim Balayev:
- O da Allahın işi idi. Belə oldu ki, mən haradasa anadan oldum. Əgər mən on – on beş il geciksəydim o rola düzgün gəlməzdim. Elə bil ki, Allah bunu elə qurmuşdu ki, Nəsiminin cavanlığını da oynamaq lazım idi. Filmdə çox çətindir yaşlı adamı cavanlaşdırmaq. Mənim 62 yaşım var, məni cavanlaşdırmaq mümkün deyil, amma məni 25 yaşımda 60 yaşlı etmək olur qrimlə. Amma əksinə etmək olmur. O da bir taledir ki, mən Nəsiminin üç yaş dövrünü oynadım. Lap cavanlığını, orta və düzdür 45 yaşında rəhmətə gedib, orada yadınızdadırsa, filmdə deyir ki, hər zindanda yatdığım ili neçə ili hesab et, 100 nə qədər yaşamışam. Bu 44 ildə uzun yaşayan adam simasında olub. O da Allahın qisməti idi mənə. Mən demirəm, bəzən deyirlər ki, niyə Nəsimini oynayan, Nizamini oynayan, yaxud Xaqanini oynayan yetişmir. Yetişəcək, bunun da vaxtı var. Bayaq dedim, bunlar hamısı çoxlu kütləvi deyil, bunlar dənə ilədir, çox azdır. Ona görə də bu azlardan da vaxtında qabaqlar, o bəyənmədiyimiz, yıxdığımız, sürüdüyümüz sovet dövründə çox qayğı var idi gənclərə. Bu gün onu mən görmürəm. Bu gün gənc belə deyək ki, təzə - təzə üzməyi bilən adamı buraxırlar dənizə. Bədahətən Allah vergisi varsa üzüb birtəhər bir yana çıxır. Üzmək qabiliyyəti yoxdursa boğulub ölür.
«QARABAĞI BİZİM MİLLƏTİN NÜMAYƏNDƏSİ VERİB»
AzadlıqRadiosu:
- Filmdəki şeirlər yaxud yadınızdan çıxıb?
Rasim Balayev:
- Vallah, yadımdadır. Müəyyən şeylər yadımdadır amma filmdəki kimi yox. Təklif var ki, mən şeir deyim?
AzadlıqRadiosu:
- Niyə də deməyəsiniz?
Rasim Balayev:
- Axırda deyərəm.
AzadlıqRadiosu:
- Şah İsmayıl imzası ilə bir nəfər yazır ki, «Xalqın qisməti» adlı film çəkilir. Sizdən soruşmaq istəyir ki, bu nə vaxt başa çatacaq?
Rasim Balayev:
- Mənim o filmdən xəbərim yoxdur. Bilmirəm kim çəkir onu, ona görə də bir söz deyə bilmərəm.
AzadlıqRadiosu:
- Cavad yazır, Rasim müəllim, görəsən sizin oynadığınız Nəsimi, Babək bu hökumətə necə münasibət bəsləyərdi, görəsən bu hökumət tökülən qanlara layiqdirmi?
Rasim Balayev:
- Mən bilən yox.
AzadlıqRadiosu:
- Elşən yazır, xalqın təfəkküründə Babək obrazı yaradan Rasim Balayevi vətən taleyi narahat edirmi?
Rasim Balayev:
- Təbii, mən buranın vətəndaşıyam. Mən məsələn, tez – tez Qarabağı, Şuşanı yuxuda görürəm. Mən uzun müddət müəyyən tədbirlər var idi, gedirdim və məni qınayırdılar, azərbaycanlı kimi ki, Qarabağı verəcəkdinizsə niyə bu qədər adamların qırğınına səbəb oldunuz, elə əvvəldən verəydiniz də. Bu sözdən sonra mən o tədbirlərə getmək istəmədim, utanırdım. Allahdan ömür arzulayıram ki, o günü görüm ki, Qarabağı qaytaraq və ondan sonra mən rahat ola bilərəm. Bu hər bir, az da olsa öz vətəninə, respublikasına hörməti olan adamın dərdidir, vətən dərdidir, bizi parçalayırlar. Və çox qəribədir bu 21-ci əsrdə bu qədər ağlasığmaz uduzmaq oldu. Mən ha fikirləşirəm ilin bu vaxtında Şuşanı necə verdilər? Dediyim odur ki, kim verdi, nə cür verdi bizim millətin nümayəndəsi verib, başqa yerdən gələn verməyib ki…Bu ağla sığmır. Azərbaycan vətəndaşı kimi təbii ki, bu problemlərə soyuqqanlı baxa bilmirəm.
«BABƏK FİLMİNİ ÇƏKƏRKƏN BİR EPİZODUN GETMƏSİNƏ MOSKVA İCAZƏ VERMƏDİ»
AzadlıqRadiosu:
- Daha bir dinləyici var xəttə onu da eşidək.
Dinləyici Vidadi:
- Rasim bəyi də salamlayıram. Rasim bəy, siz bizim ən görkəmli sənətkarlarımızdan birisiniz. Ən görkəmli elə siz qalmısınız deyəsən.
Rasim Balayev:
- Yox var.
Dinləyici Vidadi:
Rasim Balayev- Sizin FM tezliyində, BBC radiosunda bir romanvari əsərləri oxumaq kimi proyektiniz var idi.
Rasim Balayev:
- «Əli və Nino»nu oxuyurdum.
Dinləyici Vidadi:
- Digər əsərləri də oxuyurdunuz. FM tezliyindən BBC yığışandan sonra bu proyekt də yığışdırıldı. Bunu AzadlıqRadiosunda davam etdirə bilərsinizmi? Heç olmasa peyk vasitəsilə AzadlıqRadiosunu dinləyirik. Çox gözəl idi, dəfələrlə dinləyirdim çox həzz alırdım. Heç olmasa bu xalqı maarifləndirmək baxımından davam etdirmək olarmı bunu?
Rasim Balayev:
- Çox sağ olun. Mən dünya klassikasını da oxuyurdum, Cek Londonu da oxuyurdum, bizim yazıçıları da. «Əli və Nino»nu başdan-ayağa oxudum. Çoxlu məktublar alırdım. Mənə zəng edirdilər ki, oranın həmişəlik dinləyiciləri var idi. Bu mənə çox fərəh verirdi. Bu gün kinoda edə bilmədiyim şeyləri heç olmasa orada oxumaqla canımdan tikan çıxırdı. Onu qoymadılar, AzadlıqRadiosu təklif etsin, bunu edək.
AzadlıqRadiosu:
- Mən əminəm ki, bizim «Oxu zalı» rubrikasına yalnız töhfə verə bilər bu təklif. Rasim bəy, sonra bu barədə danışarıq. Sual var Rövşəndən: Praqada bir filmə baxdım «Hökmdarın taleyi». Aktyorların, xüsusilə rus aktyorlarının səviyyəsi çox gözəl idi. Amma filmdə satqın erməni obrazları var idi. Guya Gəncənin yeraltı yollarının xəritəsini onlar veriblər ruslara. Azərbaycanlıları hər addımda satırlar və s. İndi biz deyirik ki, Qarabağ problemi sülh yolu ilə həll olunsun, ermənilərlə birgə yaşayaq. Sizcə sülh olsa bu filmləri göstərmək mümkün olacaqmı? Sizcə tarixi filmlərə belə məqamlar salmaq olarmı?
Rasim Balayev:
- Onlar salırlar və dalbadal çəkirlər. Mənim yadımdadır ki, biz «Babək» filmini çəkəndə tarixən Babəki Səhl İbn Sumbat satıb. Gözəl bir epizod çəkmişdik - Babəkin satılmaq epizodunu. Umbakı deyilən yer var, özü də bilirsiniz orada çox çətin şəraitdə onu çəkdik. Babək gəlir Səhl İbn Sumbatın evində qalır. Orada bir epizod var idi, səhər gedəndə görür ki, Sumbat Babəkin arxasınca biz–biz baxır. Hiss olunur ki, nəsə edib. Babək bir az atla gedəndə görür ki, hər tərəf ərəb xilafətinin qoşunları ilə doludur. Babək başa düşür ki, satılıb, əl atır qılınca, görür təkcə dəstək qalıb. Atdan düşür, torpağı götürür sıxır alnına. Adamı riqqətə gətirən epizod idi. Onu Moskva buraxmadı. Dedi ki, lazım deyil, Babək kimi qəhrəmanı erməni satıb, bu millətlər arasında nifaq salar. Amma yadınızdadırsa filmdə titr kimi gedir - Babək Səhl İbn Sumbat tərəfindən satıldı, bu qədər mükafat aldı. Sonra göstərir ki, Babək artıq həbs olunub. Belə şeylər olub. Mən demirəm, amma tarixi olduğu kimi, biz çox şeyi gizlətmişik, gizlədə-gizlədə də gizlin günə qalmışıq. Müəyyən tarixi faktlar var ki, göstərmək lazımdır. Ermənilər bunu çəkir. Olmayan şeyləri də çəkirlər. Adını qoyurlar soyqırımı. Bu tarixçilərin işidir, mənə belə gəlir ki şişirtmədən tarixi faktları filmlərə gətirmək lazımdır. Qoy gələcək nəsillər bilsin. Bir az unutqan millətik. Ola bilsin ki, sülh olsa, barışıq olsa 15-20-30 il sonra biz yenə də unuda bilərik. Amma unutqanlıq olmamalıdır.
AzadlıqRadiosu:
- Mən inanıram ki, milli mənsubiyyət keyfiyyət göstəricisi deyil.
Rasim Balayev:
- Mən onunla tam razıyam. Amma biz bilməliyik ki, hollandlı ilə, belçikalı ilə, ingilislə qonşu deyilik, biz erməni ilə qonşuyuq. Bunu həmişə yadımızda saxlamalıyıq.
«HEÇ NƏ DANIŞMAYIB, AĞ EKRANDA ƏSƏRLƏ REJİSSOR ÖZ QABİLİYYƏTİNİ GÖSTƏRƏ BİLƏR»
AzadlıqRadiosu:
- Vəfa soruşur, Azərbaycanda istehsal olunan filmlərin əsas sifarişçisi Mədəniyyət Nazirliyi olduğundandırmı ki, reallığı əks etdirən filmlər ərsəyə gəlmir.
Rasim Balayev:
- Yox, onlar yazıqlar pul verirlər, hökumət o xətlə pul verir. Onlar istəyirlər yaxşı film olsun, amma yaxşı filmi istəməklə yaxşı film əmələ gətirmək olmur, onu çəkmək lazımdır, onu bacarmaq lazımdır. Məsələn, riyaziyyatçı öz elmini çıxır taxtada bütün misalı edir, nöqtə qoyur, danışmasa sübut edir və nəticəni alır. Bununla riyaziyyat biliyini göstərə bilir. Bizim sənətdə bacarmaq, bilmək daha doğrusu bacarmaqdır. Gərək onu bacarasan, bacarmağınla deyəsən ki, bu sənəti bilirəm. Əgər bacarmırsansa kitab cümlələri ilə Stanislavskidən başlamış Meyerxolda qədər bütün «izm»ləri danışmaq olar, amma heç nə danışmayıb, ağ ekranda əsəri göstərib rejissor öz qabiliyyətini göstərə bilər. Uzun-uzadı kitabdan sitatlar gətirməyə, gətirməyə.
AzadlıqRadiosu:
- Etibar soruşur, salam Rasim müəllim, kinomuzun vəziyyəti nə vaxt düzələcək?
Rasim Balayev:
- Yəqin ki, düzələr. Haçansa düzələcək, çünki bu cür gedə bilməz. Mən proqnoz verə bilmirəm, deyə bilmirəm üç ilə, beş ilə, on ilə, amma yəqin ki düzələr.
«NÖYÜT VERİB BARIT ALMAQ OLAR, AMMA NÖYÜT VERİB, İSTEDAD ALMAQ OLMUR»
AzadlıqRadiosu:
- Nə lazımdır düzəlməsi üçün?
Rasim Balayev:
- Bayaq dedim
AzadlıqRadiosu:
- Bayaq dediniz barıt lazımdır, bəs nöyüt verib barıtı almaq olur?
Rasim Balayev:
- Nöyüt verib barıt almaq olar amma nöyüt verib, istedad almaq olmur. İstedadı Allah verir adama o da yetişməlidir. Bu iş yaddan çıxıb, dəbdə deyil. Araya girdi şoular, yüngül toy mahnıları nə bilim, bu əttökən televiziya verilişləri, insanların səviyyəsini aşağı saldı. Bu gün mən gəncləri qınamıram. Bilirsiniz necədir, onlar gör kimləri görürlər, biz kimləri görmüşük. Ruslar ona «vkus» deyirlər. Yəni elə bil ki, onların səviyyəsini aşağı salıblar. Bu təhsildə də elədir, səhiyyədə də belədir. Ona görə bu mənlik iş deyil. Mən buna proqnoz da verə bilmirəm, politoloq da deyiləm, sosioloq da deyiləm. Bunun üçün oturub fikirləşməlidirlər.
AzadlıqRadiosu:
- Amma ziyalısınız.
Rasim Balayev:
- Mənim konkret öz işim var. Təbii vətəndaş kimi hər şeyə baxıram, bayaq dediyim kimi, öz fikrimin bəzisini bildirə bilirəm, bəzisini bildirə bilmirəm. Amma mən öz işimlə məşğulam. Elə işlər var ki, onunla məmurlar məşğul olmalıdırlar.
AzadlıqRadiosu:
- Sizcə 88–ci ildə ziyalılar «hər kəs öz işi ilə məşğul olsun» deyib, meydanlara çıxmasaydı nə olardı?
Rasim Balayev:
- Nə deyim vallah, bilirsiniz bəzən deyirik ki, biz elə müstəqilliyə gəldik, qurbanlar hesabına, 20 Yanvarda başımıza oyun gətirdilər. Amma o biri millətlər qurbansız, SSRİ dağıldı, biz gözləyə bilmədik, bir az da gözləsəydik, biz də qurbansız keçib gedərik. Mən bilən, bəzən düzdür biz ola bilsin səbirsizlik göstərdik orada amma onu da demək olmaz. Elə bir zaman idi ki, yadımdadır mən özüm neçə gecələr meydanda qalmışdım. Çünki insan ona dözmürdü. Bəlkə də orada səhvlər çox oldu. Mənim yadımdadır deyirdilər Topxana qırılıb. Mən getdim baxdım 89–cu ildə ora, üç -dörd dənə böyürtkan kolu qırmışdılar. O vaxt komanda verilsəydi, daha yaxşı olardı. Meydandakı adamlar hamısı elə ora piyada gedərdi. Hadisələrin bu dərəcədə inkişaf etməyinin qabağını alardı. Bu mənlik deyil, bu siyasətçilərin səhvidir. O vaxtkı siyasətçilərin.
«İŞIQSAÇAN ZIYALI ELƏ İŞIQ VERİR Kİ, AYAĞININ ALTINI ZORLA GÖRÜR»
AzadlıqRadiosu:
- Vüsal Məmmədov yazır, Xədicə xanım, Rasim müəllimdən soruşa bilərsinizmi ki, onun fikrincə, Azərbaycan ziyalısı hal – hazırda varmı? Varsa o ziyalılar haranı işıqlandırır? Bildiyim qədəri ilə ziyalı işıq saçan deməkdir.
Rasim Balayev:
- İşıqsaçan ziyalı elə işıq verir ki, ayağının altını zorla görür. Elə bir işıq verə bilmir ki, başqaları o işıqdan istifadə etsin. İşığın voltu azdır, közərir.
AzadlıqRadiosu:
- Qənaətli lampalara keçmək lazımdır. Rasim müəllim, kinostudiyanın aqibəti nə yerdə qaldı, bir vaxt oranı satmaq istəyirdilər?
Rasim Balayev:
- Heç nə, qışqırıb bağırmaq bizə qaldı, satdılar, tikdilər evləri. Qorxuram belə getsə sabah desinlər heç kinostudiya lazım deyil. Evlərin altında balaca ofis verəcəklər ki, kinostudiya istəyirsiniz, 30 kv.metr verəcəklər ki, oturun burada çəkin filmləri.
AzadlıqRadiosu:
- Rasim bəy, deyirsiniz ki, cəmiyyətdə bir sıra sahələrdə problemlər var, səhiyyədə də var, təhsildə də var, kinoda da var. Nəsə lazımdır, sizcə nə çatmır, lazım olan şey nədir?
Rasim Balayev:
- Çox səbəblər var. Belə deyək, günlərin bir günü mən qəbul imtahanında, İncəsənət Universitetinə dəvət edilmişdim, qəbul imtahanında beş-altı yaxşı aktyor ola biləcək adam seçdik. Sonra mən öyrəndim ki, test imtahanında onlar kəsilib. Amma ora tutalım hüquq fakultəsinə, tibb fakultəsinə imtahan verən adamlar, az bal yığan adamlar düşüblər. Onlar getmək istəməyiblər, sonra valideynləri deyiblər ki, əşi əsgər getməkdənsə get oxu, sonra bir şey fikirləşərik. Bu həvəslə gələn adamdan nə aktyor olar, mən təklif edirdim, görürdüm ironiya ilə baxırlar. Mən də vermirəm o təklifi, çünki birincisi o işlər mənim əlimdə deyil, səlahiyyətim yoxdur, mən fikir deyə bilirəm amma o fikrə ironiya ilə baxanda mənə mənfi təsir göstərir. Mən deyirəm ki, sənət institutlarına - Konservatoriyaya, İncəsənət Universitetinə, Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbinə, xareoqrafiyaya və başqa – başqa sənətlərə ayrı imtahan götürsünlər. İstedadı olan adamı seçsinlər. Üç tur olsun, istedadı olanları götürsünlər. Qoy tarixi bir az zəif bilsin, tarixi institutda öyrədərlər ona.
«MƏNİM TƏKLİFİMƏ GÜLÜRLƏR, İRONİK BAXIRLAR»
AzadlıqRadiosu:
- Amma sizcə ümumi problem ondan ibarət deyil ki, indi hal - hazırda mədəniyyətin müxtəlif sahələrində olan adamların heç dünyagörüşü çatmır.
Rasim Balayev:
- Əlbəttə çatmır, çünki onlar institut görməyiblər. Onlar məşhur olandan sonra institut oxuyurlar. Gedib adlarını yazdırırlar və oxuyurlar. Mən əsl istedadları seçməkdən danışıram. Amma görürsən buna ironik baxırlar. Əgər o yetişməsə, o nəsil təhsildən gəlib, institutlardan, konservatoriyadan, Asəf Zeynallıdan keçməsə o belə deyək ki, gecə yatır səhər durur ki, mən oxuyaram gəlir çıxır efirə oxuyur bir-iki mahnı. Sonra da guya ki, məşhurdur, gedib adını yazdırır instituta, guya ki, oxuyur. Ondan sənət olmaz ki. Sənəti öyrənmək lazımdı. Sənətin təhsili var. Niyə biz beş il institut oxumuşuq, bunu tək istedadla deyil, təbii istedad çox vacibdir amma istedadı rəndələmək lazımdır. İstedadı inkişaf etdirmək lazımdır. Dünya mədəniyyətindən, ədəbiyyatından, kinodan ümumiyyətlə sənətdən xəbərdar olmaq lazımdır. Axı bunlar belə deyil. Göbələk kimi olurlar, sonra da yağışdan sonra çıxırlar, sonra da itib-batıb gedirlər.
AzadlıqRadiosu:
- Yazırlar bizə, Rüstəm İbrahimbəyov kino mərkəzi tikmək istəyir 20 milyon dollara. Kinoya pul tapmırıq, çəkilən kinoların səviyyəsi göz önündə, kino mərkəzinə bu qədər pul xərcləməyə dəyərmi? Belə bir sual var.
Rasim Balayev:
- Birincisi onu qoymurlar, Neft Şirkəti qoymur. İkincisi də ki, bilirsiniz bəzən deyirlər ki, 200 min pul getdi, festival keçirdilər. 200 minə kino əmələ gəlmir, festival da alınmır. Azərbaycan haqqında o qədər bizim qonşularımız pis fikirlər yayıb dünyaya ki, o insanlar gəlib baxırlar, görürlər biz vəhşi deyilik, adam yeyən deyilik, yəni belə şeylər ediblər, bu da bir təbliğat növüdür, həm də o 20 milyon Azərbaycan dövlətinin pulu deyil. Rüstəm onu danışmışdı, investisiyadır, xaricdən qoyublar, ona da imkan vermədilər, məhkəməlikdir, qalıb.
AzadlıqRadiosu:
- Bir dinləyici deyir, bəs bizim şeir payımız? Belə bir sual göndərib. Bu gün Qırğızıstandan xəbərlər gəlir, bu gün qiyam baş verib, hakimiyyət dəyişikliyi baş verir və ölənlər var orada. Bu gün pozitiv xəbər var ki, Qırğızıstanda Azərbaycan filmləri həftəliyi keçiriləcək. Bir həftə Azərbaycan filmlərini göstərəcəklər.
Rasim Balayev:
- Mənim xəbərim yoxdur
AzadlıqRadiosu:
- Ümid edirik ki, belə qarışıq vaxtda qırğızların vaxtı olacaq gedib Azərbaycan filmlərinə baxsınlar.
Rasim Balayev:
- Yəqin ki, yox. Bu cür böyük hadisələr olur orada, onların başı indi qarışıqdır. «Ne do kino» rus demişkən.
AzadlıqRadiosu:
- Və dinləyicilərin payını verirsiniz.
Rasim Balayev:
- Çətin vəziyyətə salırsınız məni. Yadımdan çıxsa üzrlü sayın.
Üzünü məndən nihan etmək dilərsin, etməgil.
Gözlərim yaşın rəvan etmək dilərsin, etməgil.
Canımı vəslin şərabından ayırdın, ey gözüm.
Eynimi gövhər fəşan etmək dilərsən, etməgil.
Yandırırsan könlümü eşqində,
Məlum oldu kim hani rüsvayi cahan etmək dilərsən, etməgil.
Çünki eşqin məskənidir, könlümün viranəsi
Həsrətə onu məkan etmək dilərsən, etməgil.
Çün yəqin bildi Nəsimi eşqini oldu qəni
Ol yəqini sən, güman etmək dilərsən, etməgil.
«TEXNİKA ADAMI MÜƏYYƏNLƏŞDİRƏ BİLMİR»
AzadlıqRadiosu:
- Çox təşəkkür edirəm. Bundan sonra bu sualı verməyə bilmirəm, dilim necə gələcək, amma qayıdaq yenə gündəlik məsələlərə. «Rasim müəllim uğursuz Hüseyn Cavid rolu barədə nə deyə bilərsiniz, bir də Cüdo və ya Güləş Federasiyasının çəkdiyi filmləri bəyənirsinizmi?» İmza qoymayıb dinləyici.
Rasim Balayev:
- Vallah, cüdodan-zaddan mənim başım çıxmır. Onların çəkdiyi filmdən də. Uğursuz belə deyək də...
AzadlıqRadiosu:
- Siz də onu uğursuz sayırsınızmı?
Rasim Balayev:
- Mən uğursuz deməzdim ona, bilirsiniz mən özüm o filmi bir başqa cürə görürdüm, elə bil ki, bu film sənədli, xronikal və bədii film kimi çəkilib. Bu da bir üslubdur. Yəni Anar bir neçə film çəkib, «Üzeyr Hacıbəyov», «Qəm pəncərəsi» və «Cavid ömrü». Bir növ həmin o cavan adam indi ola bilsin Cavidin adını çəkir, amma mən sevinərdim ki, onun bir neçə əsərini oxusun. O gün bir sual - cavab etdilər, bir verilişə baxdım, çox savadlı uşaqlarımız var, amma sayı azdır. Kütləvi savadsızlıq gedir. Bu gün küçədən keçən adamdan soruşurlar Mirzə Ələkbər Sabir kimdir, Cəlil Məmmədquluzadə kimdir, Hüseyn Cavid kimdir, heç kim tanımır. Bu faciədir. Amma vaxtilə, inanın, çox uzaq yox, 30 – 35 il bundan qabaq küçədən keçən adamlar Sabirdən bir kəlmə deyərdi, Cəlil Məmmədquluzadədən bir kəlmə deyərdi. Bu gün tanımırlar, oxumurlar. Oturublar internetin qabağında, o da yaxşıdır.
AzadlıqRadiosu:
- Bu gün bəyaz şeirə maraq çoxdur. Nazim Hikməti sevirlər.
Rasim Balayev:
- Vallah, onu da dərindən başa düşmürlər. Onun üçün düşüncə qabiliyyəti lazımdır. Texnika yaxşı şeydir, dünyadan xəbərdar olmaqdır, amma adamları belə deyək də o texnika müəyyənləşdirə bilmir. Biz kitablarla formalaşmışıq. Texnika onu formalaşdıra bilmir. Əksinə bəlkə də müəyyən adamları sıradan çıxarır. O barədə fikirləşmək lazımdır. Kiminsə xoşuna gəlməyib ola bilər. Mənim özümün də iradlarım və razı olmadığım şeylər var.
AzadlıqRadiosu:
- Sizi salamlayıram Rasim bəy. Çox sağ olun gəldiyiniz üçün. Necədir indi kinoda vəziyyət, özünüz necəsiniz?
Rasim Balayev:
- Elə bizim kinomuz sağlamlığıma oxşayır, gah belə olur gah belə. Gah yaxşı olur gah pis olur. Özüm belə deyək də, şükür Allaha yaxşıyam. Amma kinomuzda yeni nəsil yetişir. Bu elə belə deyil, bu bir ilin, iki ilin söhbəti deyil. Köhnə nəsil var idi, onlar dünyalarını dəyişdilər, getdilər, müəyyən adamlar artıq xəstədirlər. Film çəkmək üçün də bütün şeylərdən başqa sağlamlıq da lazımdır. Bir də görürsən çətin şəraitdə olursan, ona fiziki sağlamlıq lazımdır. Mənim yadımdadır, mən cavan olanda bir aktyora böyük rol verdilər. Filmi Kəlbəcərdə çəkməli idik. Və o imtina etdi. Mən çox təəccüb qaldım. Dedi ki, mənim təzyiqim var, mən ora gedə bilmərəm. İndi mən başa düşürəm ki, o nə deməkdir. Təzyiqi olan adam hündürlükdə özünü pis hiss edir.
AzadlıqRadiosu:
- Olmaya təzyiq sizi də narahat edir?
Rasim Balayev:
YENİ NƏSİL YETİŞMƏLİDİR
- Yox, demək istəyirəm ki, adam yaşa dolduqca, onda mənim 25 yaşım var idi, deyirdim təzyiq olanda nə olar ki, sən get filmə çəkil. Bir də ki, bütün şeylərə fiziki sağlamlıq lazımdır. İstedaddan, yaradıcılıqdan başqa. Bu gün yeni nəsil yetişməlidir. Əlbəttə, bu bir, iki ilə olan bir şey deyil. Bu bir prosesdir. İnşallah yaşayarıq görərik.
AzadlıqRadiosu:
- Kinoda son vaxtlar sizi riqqətə gətirən və yaxud sizin hisslərinizə xüsusilə toxunan film olubmu?
Rasim Balayev:
- Çox təəssüf ki, olmayıb. Bilirsiniz mən əksər ssenariləri oxuyuram. Düzü, bir neçə təkliflərdən də imtina etmişəm. Yəni arxasınca gözüm qaldığı rol olmayıb. Elə bir rol olsun ki, ah mən bunu oynayardım, elə bir şey olmayıb. Amma olur arabir təklif olur. Bilirsiniz bu tarixdə var, ədəbiyyatda, incəsənətdə rəssamlıqda mən deyərdim ki, bu bir az indiki vaxt həmin mədəniyyətin tənəzzül dövrüdür. Bu mənim subyektiv fikrimdir.
AzadlıqRadiosu:
- Niyə belədir?
Rasim Balayev:
BÖYÜK KİNONUN BÖYÜK DƏRDİ VAR
- Onun çox səbəbləri var. Təsəvvür edin, musiqimizi götürək, bir vaxt vardı ki, Azərbaycan musiqisi dünyada qan–qan deyirdi. Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Niyazi, Soltan Hacıbəyov, mən hələ böyük klassik bəstəkarları deyirəm, bu gün onların sayı demək olar ki, bir nəfərdir, Arif Məlikovdur. O tendensiya elə bütün sənətlərə aiddir. Kinoda titanlar var idi, onlar yoxdurlar, getdilər, dünyasını dəyişdilər. Təzə nəsil də bizim keçid dövründə bir çox illər film çəkmədik. Bu da bir estafetdir, bu pozuldu, zəncirin ucu itdi. Yeni nəsil yetişə bilərdi, amma filmlər ki, çəkilmədi, film çəkmək potensialı olan insanlar rejissorluğu qurtarıb bəlkə də film çəkə bilərdilər, onlar getdilər klip çəkməyə. Klip dəbə düşdü, indi onları klipdən ayırmaq olmaz, çünki klip çox asandır, bir aya klip çəkir xeyli pul alır. Böyük kinonun da böyük dərdi var. Bir il ən azı sərasər bu işlə məşğul olmalısan. Klip çəkən və kino çəkmək iqtidarında olan cavan gəlib həmin o filmdə klipdə qazandığının onda birini qazanacaq. Onlar da azdır, iki-üç nəfərdir. İstedadlı adam həmişə yetişmir. Olur belə deyək də, gözəl otlaqdır, amma onun içində cürbəcür çiçək çox az olur. İstedadlı adamlar da az yetişir, kütləvi olmur axı. Ona görə də bu gün belə problemlər var. Yetişmə prosesi gedir. Bilmirəm bu nə qədər çəkəcək.
AzadlıqRadiosu:
- Əvvəlki nəsil yeni nəslə öyrətmədi bildiklərini yoxsa münasibəti aşılamadı yeni nəslə?
Rasim Balayev:
- Çox səbəblər var. Mən bizim İncəsənət Universitetinin illərinə kölgə salmaq istəmirəm amma rejissor yetişdirmək üçün, aktyor yetişdirmək olar, operator yetişdirmək üçün baza lazımdır. Bizim institutda baza yoxdur. Bizim rejissorların əksəriyyəti Moskva Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutunu qurtarırdı. Bu gün ora getmək, orada oxumaq çox xərc tələb edir və heç kim getmir.
AzadlıqRadiosu:
- Amma gedənlər də var, gəlmirlər.
Rasim Balayev:
- Bəzən eşidirəm ki, gedənlər var. Çünki bu gün tutalım gedir, orada təklif alır, istedadı olur, bu gün Rusiya nə bilim 150-160 adda film çəkir. Mən arabir müəyyən tədbirlərdə həmkarlarımla, aktyorlarla, tanıdığım adamlarla görüşürəm. onlar deyir ki, bizim o qədər seriallar var, başımızı qaşımağa vaxt yoxdur. Çox rollar var. Təbii ki, çəkilən aktyorlardan, istedadlı aktyorlardan söhbət gedir. Amma bu hal bizdə yoxdur
AzadlıqRadiosu:
- Bəlkə ideya çatmır, azadlıq çatmır?
Rasim Balayev:
BARIT YOXDUR
- Azadlıq da var, amma bilirsiniz, istedadlı kino ssenarisi yazan adamlar azdır, rejissor azdır, tək- tük cavanlar çəkir, bir neçə filmlərdə hiss edirsən ki, tamaşaçını və ya mütəxəssisləri az qane edən filmlər də var. Amma müəyyən gənclərin filminə baxırsan ki, düzgün yoldadır bir neçə müddətdən sonra ola bilsin ki, yaxşı rejissor olacaq. Siz dediniz səbəbini axtarırsınız, siz cavansınız. Bizdə sovet vaxtı ət, toyuq yox idi. Günlərin bir günü mən toyuq fabrikinin direktoru ilə görüşdüm, soruşdum niyə belədir, dedi məsəl var, bunun 40 səbəbi var. Deməli, şah gedirmiş bütün əyalətlərə orada topdan yaylım atəşləri açılırmış. Bir əyalətə gedir, görür ki, yaylım atəşləri açılmadı. Oranın xanına ya oranın böyüyünə deyir ki, bu ölkədə məni deyəsən çox istəmirlər. Deyir yox, şah sağ olsun, səni çox istəyirlər. Deyir bəs, hər yerə gedəndə yaylım atəşləri atırdılar, burada atmadılar. Deyir şah sağ olsun bunun 40 səbəbi var. Deyir hansıdır o 40 səbəb? Deyir, birincisi barıtmıız yoxdur, ikincisi…deyir saxla, barıt olmayandan sonra top atmaq olar? Bizim barıtımız yoxdur.
AzadlıqRadiosu:
- Niyə barıtımız yoxdur, bu suala sonra cavab verərsiniz, indi xəttdə dinləyici var. Buyurun, özünüzü təqdim edin.
Dinləyici Anar:
- Rasim müəllim, məni kino həvəskarı kimi, həm də tarixçi kimi maraqlandırır bizim tarixi filmlərimiz. Siz bayaq düzgün qeyd etdiniz, vaxtilə SSRİ dövründə böyük sənətkarlarımız olub, həm kino rejissorlar, həm kino aktyorlar, amma çox təəssüf ki, bu gün nə o kinorejissorları, nə aktyorları görürük. Düzdür var onların içində, amma çox deyil, bu mənim subyektiv fikrimdir. Amma mən bu yaxınlarda eşitdim ki, Qarabağ xanlığı ilə bağlı film çəkilib. Dəqiq bilmirəm başa çatıb ya yox. Sonra mən Cavad xan filminə baxdım bu yaxınlarda. Bi silsilədən olan bir çox filmlərimiz var…
Rasim Balayev:
- Film də elə tamaşaçıya ünvanlanıb. Əsl fikir sizin fikrinizdir.
Dinləyici Anar:
- Mən bilmirəm yəqin razılaşarsınız, ömrünüzün bir xeyli hissəsini kinoya həsr etmiş insansınız, necə bilirsiniz bu primitivlik nədən irəli gəlir, rejissorların seçimindən irəli gəlir, aktyorların seçimindən irəli gəlir, bu problem nədir? Rusiya filmləri ilə, digər qonşu dövlətlərdə çəkilən tarixi filmlərlə bizim kino rejissorların çəkdiyi tarixi filmlər arasında müqayisə olunmaz dərəcədə fərq var. Aktyorların seçimində də, onların oyununda da.
Rasim Balayev:
- Çox sağ olun, gözəl sualdır. Bu filmçiliklə, bu işi bacaran ustad və təcrübəli adamlar məşğul olmalıdır.
Dinləyici Anar:
- Bəs niyə məşğul olmurlar?
Rasim Balayev:
RASİM OCAQOVA FİLM VERMƏDİLƏR
- Birincisi bacarıqlı adamlar, bir balaca imkanı olan adamlar ki, film çəkə bilərdilər onlar getdilər. Səkkiz il, on il film çəkilmədi. Onlar da klipin şirinliyini gördülər, bildilər orada yaxşı pul qazanırlar, onlar artıq böyük filmə gəlməzlər. Böyük filmin böyük dərdi var, bayaq dedim. Orada eşq olmalıdır, vurğunluq olmalıdır. Söz düşüb deyirəm, elə yerlərdə olmuşuq, şərait yox, gündə bir dəfə yemək yemişik, 50 dərəcə istinin altında. Bu gün insanlar ona getmək istəmir və onun aldığı qonorar onu qane eləmir. Yadımdadır ki, Rasim Ocaqov film çəkmək istəyirdi, öz aramızdır, Rasim Ocaqov Azərbaycanın klassik rejissorları sırasındadır, Allah ona rəhmət etsin. Moskvada Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutunun operator şöbəsini qurtarmışdı, ancaq ona film vermirdilər, rejissor kimi. Axırı onu məcbur etdilər, bizim instututda rejissorluğu qurtardı. Sonra onu yoxlamaq üçün verdilər «Qatır Məmməd» filmini, ardınca «Ad günü»nü yavaş – yavaş çəkdi, özün sübut etdi ki, bu adam onu bacarır. Bu gün rejissorluq səriştəsi olmayan, ssenaristlik səriştəsi olmayan, ömründə filmlərdə rol oynamayan adamlar, bir də görürsən pul tapırlar haradansa gəlirlər film çəkirlər. Bilirsiniz, şairlik, ümumiyyətlə, təbii aktyorda da rejissorda da o işə istedad olmalıdır sonra formalaşmalıdır. Məsələn, bəzən mən zarafatla deyirəm ki, mənim işim asılı işdir, məni dəvət edə bilərlər, etməyə bilərlər. Etməsələr mən zorla gedib o filmin içinə girə bilmərəm ki…Rejissor məni dəvət etsin. Amma elə sənətlər var ki, müstəqildir. Məsələn şairlik, Allah vergisi, Aşıq Ələsgər harada oxuyub ki, amma elə gözəl şerlər yazıb, ya Əliağa Vahid, ya digəri. Yəni fitri istedadla bəstəkar olmaq olar, şair olmaq olar, amma fitri istedadla düzdür, o olmaq şərti ilə tək onunla kinorejissoru olmaq olmaz. Onun özünün tələbləri var. Özü də teatr tamaşasının bir tələbi var, kino ssenarisinin bir tələbi. Bunları qarışıq salıblar. Bir az qarışıq düşüb.
HÜSEYN CAVİD DEYİRDİ, RƏQSİ TƏLİM EDİYOR AXSAQLAR
AzadlıqRadiosu:
- Kim qarışdırıb?
Rasim Balayev:
- Zaman, sonra keçid dövrü. Yenə deyirəm, məsələn, mən indi həmişə sovet dövründə yaşayan adamam, deyirdik ki, senzor var, senzor qoymurdu. İndi arzu edirəm senzor olaydı ki, bu əxlaqsız adamları efirə çıxarmayaydılar. Mən istəmirəm o adam gəlib evimə girsin. Mən onu yaxşı tanıyıram həm kişisini, həm qadınını. Hər gün efirdədirlər. Efirə qabaq nümunəvi adamları buraxardılar. «Rəqsi təlim ediyor axsaqlar» -bunu Hüseyn Cavid deyirdi. Bu gün əxlaqsız adam gəlib mənə namus dərsi deyir ekrandan. Ona görə də ekranın hörməti düşür. Ekranda nümunəvi olan adam gəlib, insanları nəyəsə öyrətməlidir. İndi aləm qarışıb bir–birinə. Bu bulanıq su nə vaxt durulacaqsa onda hər şey bəlli olacaq.
AzadlıqRadiosu:
- Sual var sizə, Rasim bəy, niyə indi Azərbaycanda Nəsimi yoxdur? Nəsimi rolunu oynamısınız, şeirə həvəsiniz vardı, yoxsa sadəcə rola girmək lazım gəlib? Əgər varsa sevimli yazıçılarınız kimdir?
Rasim Balayev:
- O da Allahın işi idi. Belə oldu ki, mən haradasa anadan oldum. Əgər mən on – on beş il geciksəydim o rola düzgün gəlməzdim. Elə bil ki, Allah bunu elə qurmuşdu ki, Nəsiminin cavanlığını da oynamaq lazım idi. Filmdə çox çətindir yaşlı adamı cavanlaşdırmaq. Mənim 62 yaşım var, məni cavanlaşdırmaq mümkün deyil, amma məni 25 yaşımda 60 yaşlı etmək olur qrimlə. Amma əksinə etmək olmur. O da bir taledir ki, mən Nəsiminin üç yaş dövrünü oynadım. Lap cavanlığını, orta və düzdür 45 yaşında rəhmətə gedib, orada yadınızdadırsa, filmdə deyir ki, hər zindanda yatdığım ili neçə ili hesab et, 100 nə qədər yaşamışam. Bu 44 ildə uzun yaşayan adam simasında olub. O da Allahın qisməti idi mənə. Mən demirəm, bəzən deyirlər ki, niyə Nəsimini oynayan, Nizamini oynayan, yaxud Xaqanini oynayan yetişmir. Yetişəcək, bunun da vaxtı var. Bayaq dedim, bunlar hamısı çoxlu kütləvi deyil, bunlar dənə ilədir, çox azdır. Ona görə də bu azlardan da vaxtında qabaqlar, o bəyənmədiyimiz, yıxdığımız, sürüdüyümüz sovet dövründə çox qayğı var idi gənclərə. Bu gün onu mən görmürəm. Bu gün gənc belə deyək ki, təzə - təzə üzməyi bilən adamı buraxırlar dənizə. Bədahətən Allah vergisi varsa üzüb birtəhər bir yana çıxır. Üzmək qabiliyyəti yoxdursa boğulub ölür.
«QARABAĞI BİZİM MİLLƏTİN NÜMAYƏNDƏSİ VERİB»
AzadlıqRadiosu:
- Filmdəki şeirlər yaxud yadınızdan çıxıb?
Rasim Balayev:
- Vallah, yadımdadır. Müəyyən şeylər yadımdadır amma filmdəki kimi yox. Təklif var ki, mən şeir deyim?
AzadlıqRadiosu:
- Niyə də deməyəsiniz?
Rasim Balayev:
- Axırda deyərəm.
AzadlıqRadiosu:
- Şah İsmayıl imzası ilə bir nəfər yazır ki, «Xalqın qisməti» adlı film çəkilir. Sizdən soruşmaq istəyir ki, bu nə vaxt başa çatacaq?
Rasim Balayev:
- Mənim o filmdən xəbərim yoxdur. Bilmirəm kim çəkir onu, ona görə də bir söz deyə bilmərəm.
AzadlıqRadiosu:
- Cavad yazır, Rasim müəllim, görəsən sizin oynadığınız Nəsimi, Babək bu hökumətə necə münasibət bəsləyərdi, görəsən bu hökumət tökülən qanlara layiqdirmi?
Rasim Balayev:
- Mən bilən yox.
AzadlıqRadiosu:
- Elşən yazır, xalqın təfəkküründə Babək obrazı yaradan Rasim Balayevi vətən taleyi narahat edirmi?
Rasim Balayev:
- Təbii, mən buranın vətəndaşıyam. Mən məsələn, tez – tez Qarabağı, Şuşanı yuxuda görürəm. Mən uzun müddət müəyyən tədbirlər var idi, gedirdim və məni qınayırdılar, azərbaycanlı kimi ki, Qarabağı verəcəkdinizsə niyə bu qədər adamların qırğınına səbəb oldunuz, elə əvvəldən verəydiniz də. Bu sözdən sonra mən o tədbirlərə getmək istəmədim, utanırdım. Allahdan ömür arzulayıram ki, o günü görüm ki, Qarabağı qaytaraq və ondan sonra mən rahat ola bilərəm. Bu hər bir, az da olsa öz vətəninə, respublikasına hörməti olan adamın dərdidir, vətən dərdidir, bizi parçalayırlar. Və çox qəribədir bu 21-ci əsrdə bu qədər ağlasığmaz uduzmaq oldu. Mən ha fikirləşirəm ilin bu vaxtında Şuşanı necə verdilər? Dediyim odur ki, kim verdi, nə cür verdi bizim millətin nümayəndəsi verib, başqa yerdən gələn verməyib ki…Bu ağla sığmır. Azərbaycan vətəndaşı kimi təbii ki, bu problemlərə soyuqqanlı baxa bilmirəm.
«BABƏK FİLMİNİ ÇƏKƏRKƏN BİR EPİZODUN GETMƏSİNƏ MOSKVA İCAZƏ VERMƏDİ»
AzadlıqRadiosu:
- Daha bir dinləyici var xəttə onu da eşidək.
Dinləyici Vidadi:
- Rasim bəyi də salamlayıram. Rasim bəy, siz bizim ən görkəmli sənətkarlarımızdan birisiniz. Ən görkəmli elə siz qalmısınız deyəsən.
Rasim Balayev:
- Yox var.
Dinləyici Vidadi:
Rasim Balayev:
- «Əli və Nino»nu oxuyurdum.
Dinləyici Vidadi:
- Digər əsərləri də oxuyurdunuz. FM tezliyindən BBC yığışandan sonra bu proyekt də yığışdırıldı. Bunu AzadlıqRadiosunda davam etdirə bilərsinizmi? Heç olmasa peyk vasitəsilə AzadlıqRadiosunu dinləyirik. Çox gözəl idi, dəfələrlə dinləyirdim çox həzz alırdım. Heç olmasa bu xalqı maarifləndirmək baxımından davam etdirmək olarmı bunu?
Rasim Balayev:
- Çox sağ olun. Mən dünya klassikasını da oxuyurdum, Cek Londonu da oxuyurdum, bizim yazıçıları da. «Əli və Nino»nu başdan-ayağa oxudum. Çoxlu məktublar alırdım. Mənə zəng edirdilər ki, oranın həmişəlik dinləyiciləri var idi. Bu mənə çox fərəh verirdi. Bu gün kinoda edə bilmədiyim şeyləri heç olmasa orada oxumaqla canımdan tikan çıxırdı. Onu qoymadılar, AzadlıqRadiosu təklif etsin, bunu edək.
AzadlıqRadiosu:
- Mən əminəm ki, bizim «Oxu zalı» rubrikasına yalnız töhfə verə bilər bu təklif. Rasim bəy, sonra bu barədə danışarıq. Sual var Rövşəndən: Praqada bir filmə baxdım «Hökmdarın taleyi». Aktyorların, xüsusilə rus aktyorlarının səviyyəsi çox gözəl idi. Amma filmdə satqın erməni obrazları var idi. Guya Gəncənin yeraltı yollarının xəritəsini onlar veriblər ruslara. Azərbaycanlıları hər addımda satırlar və s. İndi biz deyirik ki, Qarabağ problemi sülh yolu ilə həll olunsun, ermənilərlə birgə yaşayaq. Sizcə sülh olsa bu filmləri göstərmək mümkün olacaqmı? Sizcə tarixi filmlərə belə məqamlar salmaq olarmı?
Rasim Balayev:
- Onlar salırlar və dalbadal çəkirlər. Mənim yadımdadır ki, biz «Babək» filmini çəkəndə tarixən Babəki Səhl İbn Sumbat satıb. Gözəl bir epizod çəkmişdik - Babəkin satılmaq epizodunu. Umbakı deyilən yer var, özü də bilirsiniz orada çox çətin şəraitdə onu çəkdik. Babək gəlir Səhl İbn Sumbatın evində qalır. Orada bir epizod var idi, səhər gedəndə görür ki, Sumbat Babəkin arxasınca biz–biz baxır. Hiss olunur ki, nəsə edib. Babək bir az atla gedəndə görür ki, hər tərəf ərəb xilafətinin qoşunları ilə doludur. Babək başa düşür ki, satılıb, əl atır qılınca, görür təkcə dəstək qalıb. Atdan düşür, torpağı götürür sıxır alnına. Adamı riqqətə gətirən epizod idi. Onu Moskva buraxmadı. Dedi ki, lazım deyil, Babək kimi qəhrəmanı erməni satıb, bu millətlər arasında nifaq salar. Amma yadınızdadırsa filmdə titr kimi gedir - Babək Səhl İbn Sumbat tərəfindən satıldı, bu qədər mükafat aldı. Sonra göstərir ki, Babək artıq həbs olunub. Belə şeylər olub. Mən demirəm, amma tarixi olduğu kimi, biz çox şeyi gizlətmişik, gizlədə-gizlədə də gizlin günə qalmışıq. Müəyyən tarixi faktlar var ki, göstərmək lazımdır. Ermənilər bunu çəkir. Olmayan şeyləri də çəkirlər. Adını qoyurlar soyqırımı. Bu tarixçilərin işidir, mənə belə gəlir ki şişirtmədən tarixi faktları filmlərə gətirmək lazımdır. Qoy gələcək nəsillər bilsin. Bir az unutqan millətik. Ola bilsin ki, sülh olsa, barışıq olsa 15-20-30 il sonra biz yenə də unuda bilərik. Amma unutqanlıq olmamalıdır.
AzadlıqRadiosu:
- Mən inanıram ki, milli mənsubiyyət keyfiyyət göstəricisi deyil.
Rasim Balayev:
- Mən onunla tam razıyam. Amma biz bilməliyik ki, hollandlı ilə, belçikalı ilə, ingilislə qonşu deyilik, biz erməni ilə qonşuyuq. Bunu həmişə yadımızda saxlamalıyıq.
«HEÇ NƏ DANIŞMAYIB, AĞ EKRANDA ƏSƏRLƏ REJİSSOR ÖZ QABİLİYYƏTİNİ GÖSTƏRƏ BİLƏR»
AzadlıqRadiosu:
- Vəfa soruşur, Azərbaycanda istehsal olunan filmlərin əsas sifarişçisi Mədəniyyət Nazirliyi olduğundandırmı ki, reallığı əks etdirən filmlər ərsəyə gəlmir.
Rasim Balayev:
- Yox, onlar yazıqlar pul verirlər, hökumət o xətlə pul verir. Onlar istəyirlər yaxşı film olsun, amma yaxşı filmi istəməklə yaxşı film əmələ gətirmək olmur, onu çəkmək lazımdır, onu bacarmaq lazımdır. Məsələn, riyaziyyatçı öz elmini çıxır taxtada bütün misalı edir, nöqtə qoyur, danışmasa sübut edir və nəticəni alır. Bununla riyaziyyat biliyini göstərə bilir. Bizim sənətdə bacarmaq, bilmək daha doğrusu bacarmaqdır. Gərək onu bacarasan, bacarmağınla deyəsən ki, bu sənəti bilirəm. Əgər bacarmırsansa kitab cümlələri ilə Stanislavskidən başlamış Meyerxolda qədər bütün «izm»ləri danışmaq olar, amma heç nə danışmayıb, ağ ekranda əsəri göstərib rejissor öz qabiliyyətini göstərə bilər. Uzun-uzadı kitabdan sitatlar gətirməyə, gətirməyə.
AzadlıqRadiosu:
- Etibar soruşur, salam Rasim müəllim, kinomuzun vəziyyəti nə vaxt düzələcək?
Rasim Balayev:
- Yəqin ki, düzələr. Haçansa düzələcək, çünki bu cür gedə bilməz. Mən proqnoz verə bilmirəm, deyə bilmirəm üç ilə, beş ilə, on ilə, amma yəqin ki düzələr.
«NÖYÜT VERİB BARIT ALMAQ OLAR, AMMA NÖYÜT VERİB, İSTEDAD ALMAQ OLMUR»
AzadlıqRadiosu:
- Nə lazımdır düzəlməsi üçün?
Rasim Balayev:
- Bayaq dedim
AzadlıqRadiosu:
- Bayaq dediniz barıt lazımdır, bəs nöyüt verib barıtı almaq olur?
Rasim Balayev:
- Nöyüt verib barıt almaq olar amma nöyüt verib, istedad almaq olmur. İstedadı Allah verir adama o da yetişməlidir. Bu iş yaddan çıxıb, dəbdə deyil. Araya girdi şoular, yüngül toy mahnıları nə bilim, bu əttökən televiziya verilişləri, insanların səviyyəsini aşağı saldı. Bu gün mən gəncləri qınamıram. Bilirsiniz necədir, onlar gör kimləri görürlər, biz kimləri görmüşük. Ruslar ona «vkus» deyirlər. Yəni elə bil ki, onların səviyyəsini aşağı salıblar. Bu təhsildə də elədir, səhiyyədə də belədir. Ona görə bu mənlik iş deyil. Mən buna proqnoz da verə bilmirəm, politoloq da deyiləm, sosioloq da deyiləm. Bunun üçün oturub fikirləşməlidirlər.
AzadlıqRadiosu:
- Amma ziyalısınız.
Rasim Balayev:
- Mənim konkret öz işim var. Təbii vətəndaş kimi hər şeyə baxıram, bayaq dediyim kimi, öz fikrimin bəzisini bildirə bilirəm, bəzisini bildirə bilmirəm. Amma mən öz işimlə məşğulam. Elə işlər var ki, onunla məmurlar məşğul olmalıdırlar.
AzadlıqRadiosu:
- Sizcə 88–ci ildə ziyalılar «hər kəs öz işi ilə məşğul olsun» deyib, meydanlara çıxmasaydı nə olardı?
Rasim Balayev:
- Nə deyim vallah, bilirsiniz bəzən deyirik ki, biz elə müstəqilliyə gəldik, qurbanlar hesabına, 20 Yanvarda başımıza oyun gətirdilər. Amma o biri millətlər qurbansız, SSRİ dağıldı, biz gözləyə bilmədik, bir az da gözləsəydik, biz də qurbansız keçib gedərik. Mən bilən, bəzən düzdür biz ola bilsin səbirsizlik göstərdik orada amma onu da demək olmaz. Elə bir zaman idi ki, yadımdadır mən özüm neçə gecələr meydanda qalmışdım. Çünki insan ona dözmürdü. Bəlkə də orada səhvlər çox oldu. Mənim yadımdadır deyirdilər Topxana qırılıb. Mən getdim baxdım 89–cu ildə ora, üç -dörd dənə böyürtkan kolu qırmışdılar. O vaxt komanda verilsəydi, daha yaxşı olardı. Meydandakı adamlar hamısı elə ora piyada gedərdi. Hadisələrin bu dərəcədə inkişaf etməyinin qabağını alardı. Bu mənlik deyil, bu siyasətçilərin səhvidir. O vaxtkı siyasətçilərin.
«İŞIQSAÇAN ZIYALI ELƏ İŞIQ VERİR Kİ, AYAĞININ ALTINI ZORLA GÖRÜR»
AzadlıqRadiosu:
- Vüsal Məmmədov yazır, Xədicə xanım, Rasim müəllimdən soruşa bilərsinizmi ki, onun fikrincə, Azərbaycan ziyalısı hal – hazırda varmı? Varsa o ziyalılar haranı işıqlandırır? Bildiyim qədəri ilə ziyalı işıq saçan deməkdir.
Rasim Balayev:
- İşıqsaçan ziyalı elə işıq verir ki, ayağının altını zorla görür. Elə bir işıq verə bilmir ki, başqaları o işıqdan istifadə etsin. İşığın voltu azdır, közərir.
AzadlıqRadiosu:
- Qənaətli lampalara keçmək lazımdır. Rasim müəllim, kinostudiyanın aqibəti nə yerdə qaldı, bir vaxt oranı satmaq istəyirdilər?
Rasim Balayev:
- Heç nə, qışqırıb bağırmaq bizə qaldı, satdılar, tikdilər evləri. Qorxuram belə getsə sabah desinlər heç kinostudiya lazım deyil. Evlərin altında balaca ofis verəcəklər ki, kinostudiya istəyirsiniz, 30 kv.metr verəcəklər ki, oturun burada çəkin filmləri.
AzadlıqRadiosu:
- Rasim bəy, deyirsiniz ki, cəmiyyətdə bir sıra sahələrdə problemlər var, səhiyyədə də var, təhsildə də var, kinoda da var. Nəsə lazımdır, sizcə nə çatmır, lazım olan şey nədir?
Rasim Balayev:
- Çox səbəblər var. Belə deyək, günlərin bir günü mən qəbul imtahanında, İncəsənət Universitetinə dəvət edilmişdim, qəbul imtahanında beş-altı yaxşı aktyor ola biləcək adam seçdik. Sonra mən öyrəndim ki, test imtahanında onlar kəsilib. Amma ora tutalım hüquq fakultəsinə, tibb fakultəsinə imtahan verən adamlar, az bal yığan adamlar düşüblər. Onlar getmək istəməyiblər, sonra valideynləri deyiblər ki, əşi əsgər getməkdənsə get oxu, sonra bir şey fikirləşərik. Bu həvəslə gələn adamdan nə aktyor olar, mən təklif edirdim, görürdüm ironiya ilə baxırlar. Mən də vermirəm o təklifi, çünki birincisi o işlər mənim əlimdə deyil, səlahiyyətim yoxdur, mən fikir deyə bilirəm amma o fikrə ironiya ilə baxanda mənə mənfi təsir göstərir. Mən deyirəm ki, sənət institutlarına - Konservatoriyaya, İncəsənət Universitetinə, Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbinə, xareoqrafiyaya və başqa – başqa sənətlərə ayrı imtahan götürsünlər. İstedadı olan adamı seçsinlər. Üç tur olsun, istedadı olanları götürsünlər. Qoy tarixi bir az zəif bilsin, tarixi institutda öyrədərlər ona.
«MƏNİM TƏKLİFİMƏ GÜLÜRLƏR, İRONİK BAXIRLAR»
AzadlıqRadiosu:
- Amma sizcə ümumi problem ondan ibarət deyil ki, indi hal - hazırda mədəniyyətin müxtəlif sahələrində olan adamların heç dünyagörüşü çatmır.
Rasim Balayev:
- Əlbəttə çatmır, çünki onlar institut görməyiblər. Onlar məşhur olandan sonra institut oxuyurlar. Gedib adlarını yazdırırlar və oxuyurlar. Mən əsl istedadları seçməkdən danışıram. Amma görürsən buna ironik baxırlar. Əgər o yetişməsə, o nəsil təhsildən gəlib, institutlardan, konservatoriyadan, Asəf Zeynallıdan keçməsə o belə deyək ki, gecə yatır səhər durur ki, mən oxuyaram gəlir çıxır efirə oxuyur bir-iki mahnı. Sonra da guya ki, məşhurdur, gedib adını yazdırır instituta, guya ki, oxuyur. Ondan sənət olmaz ki. Sənəti öyrənmək lazımdı. Sənətin təhsili var. Niyə biz beş il institut oxumuşuq, bunu tək istedadla deyil, təbii istedad çox vacibdir amma istedadı rəndələmək lazımdır. İstedadı inkişaf etdirmək lazımdır. Dünya mədəniyyətindən, ədəbiyyatından, kinodan ümumiyyətlə sənətdən xəbərdar olmaq lazımdır. Axı bunlar belə deyil. Göbələk kimi olurlar, sonra da yağışdan sonra çıxırlar, sonra da itib-batıb gedirlər.
AzadlıqRadiosu:
- Yazırlar bizə, Rüstəm İbrahimbəyov kino mərkəzi tikmək istəyir 20 milyon dollara. Kinoya pul tapmırıq, çəkilən kinoların səviyyəsi göz önündə, kino mərkəzinə bu qədər pul xərcləməyə dəyərmi? Belə bir sual var.
Rasim Balayev:
- Birincisi onu qoymurlar, Neft Şirkəti qoymur. İkincisi də ki, bilirsiniz bəzən deyirlər ki, 200 min pul getdi, festival keçirdilər. 200 minə kino əmələ gəlmir, festival da alınmır. Azərbaycan haqqında o qədər bizim qonşularımız pis fikirlər yayıb dünyaya ki, o insanlar gəlib baxırlar, görürlər biz vəhşi deyilik, adam yeyən deyilik, yəni belə şeylər ediblər, bu da bir təbliğat növüdür, həm də o 20 milyon Azərbaycan dövlətinin pulu deyil. Rüstəm onu danışmışdı, investisiyadır, xaricdən qoyublar, ona da imkan vermədilər, məhkəməlikdir, qalıb.
AzadlıqRadiosu:
- Bir dinləyici deyir, bəs bizim şeir payımız? Belə bir sual göndərib. Bu gün Qırğızıstandan xəbərlər gəlir, bu gün qiyam baş verib, hakimiyyət dəyişikliyi baş verir və ölənlər var orada. Bu gün pozitiv xəbər var ki, Qırğızıstanda Azərbaycan filmləri həftəliyi keçiriləcək. Bir həftə Azərbaycan filmlərini göstərəcəklər.
Rasim Balayev:
- Mənim xəbərim yoxdur
AzadlıqRadiosu:
- Ümid edirik ki, belə qarışıq vaxtda qırğızların vaxtı olacaq gedib Azərbaycan filmlərinə baxsınlar.
Rasim Balayev:
- Yəqin ki, yox. Bu cür böyük hadisələr olur orada, onların başı indi qarışıqdır. «Ne do kino» rus demişkən.
AzadlıqRadiosu:
- Və dinləyicilərin payını verirsiniz.
Rasim Balayev:
- Çətin vəziyyətə salırsınız məni. Yadımdan çıxsa üzrlü sayın.
Üzünü məndən nihan etmək dilərsin, etməgil.
Gözlərim yaşın rəvan etmək dilərsin, etməgil.
Canımı vəslin şərabından ayırdın, ey gözüm.
Eynimi gövhər fəşan etmək dilərsən, etməgil.
Yandırırsan könlümü eşqində,
Məlum oldu kim hani rüsvayi cahan etmək dilərsən, etməgil.
Çünki eşqin məskənidir, könlümün viranəsi
Həsrətə onu məkan etmək dilərsən, etməgil.
Çün yəqin bildi Nəsimi eşqini oldu qəni
Ol yəqini sən, güman etmək dilərsən, etməgil.
«TEXNİKA ADAMI MÜƏYYƏNLƏŞDİRƏ BİLMİR»
AzadlıqRadiosu:
- Çox təşəkkür edirəm. Bundan sonra bu sualı verməyə bilmirəm, dilim necə gələcək, amma qayıdaq yenə gündəlik məsələlərə. «Rasim müəllim uğursuz Hüseyn Cavid rolu barədə nə deyə bilərsiniz, bir də Cüdo və ya Güləş Federasiyasının çəkdiyi filmləri bəyənirsinizmi?» İmza qoymayıb dinləyici.
Rasim Balayev:
- Vallah, cüdodan-zaddan mənim başım çıxmır. Onların çəkdiyi filmdən də. Uğursuz belə deyək də...
AzadlıqRadiosu:
- Siz də onu uğursuz sayırsınızmı?
Rasim Balayev:
- Mən uğursuz deməzdim ona, bilirsiniz mən özüm o filmi bir başqa cürə görürdüm, elə bil ki, bu film sənədli, xronikal və bədii film kimi çəkilib. Bu da bir üslubdur. Yəni Anar bir neçə film çəkib, «Üzeyr Hacıbəyov», «Qəm pəncərəsi» və «Cavid ömrü». Bir növ həmin o cavan adam indi ola bilsin Cavidin adını çəkir, amma mən sevinərdim ki, onun bir neçə əsərini oxusun. O gün bir sual - cavab etdilər, bir verilişə baxdım, çox savadlı uşaqlarımız var, amma sayı azdır. Kütləvi savadsızlıq gedir. Bu gün küçədən keçən adamdan soruşurlar Mirzə Ələkbər Sabir kimdir, Cəlil Məmmədquluzadə kimdir, Hüseyn Cavid kimdir, heç kim tanımır. Bu faciədir. Amma vaxtilə, inanın, çox uzaq yox, 30 – 35 il bundan qabaq küçədən keçən adamlar Sabirdən bir kəlmə deyərdi, Cəlil Məmmədquluzadədən bir kəlmə deyərdi. Bu gün tanımırlar, oxumurlar. Oturublar internetin qabağında, o da yaxşıdır.
AzadlıqRadiosu:
- Bu gün bəyaz şeirə maraq çoxdur. Nazim Hikməti sevirlər.
Rasim Balayev:
- Vallah, onu da dərindən başa düşmürlər. Onun üçün düşüncə qabiliyyəti lazımdır. Texnika yaxşı şeydir, dünyadan xəbərdar olmaqdır, amma adamları belə deyək də o texnika müəyyənləşdirə bilmir. Biz kitablarla formalaşmışıq. Texnika onu formalaşdıra bilmir. Əksinə bəlkə də müəyyən adamları sıradan çıxarır. O barədə fikirləşmək lazımdır. Kiminsə xoşuna gəlməyib ola bilər. Mənim özümün də iradlarım və razı olmadığım şeylər var.
