Keçid linkləri

2024, 06 Dekabr, Cümə, Bakı vaxtı 11:11

BEŞ ŞƏ­KİL


Bu qə­­zet ini­­şil açı­­lıb­­sa da, onun kom­­pü­­te­­rin­­də cə­­mi beş şə­­kil eh­­ti­­ya­­tı var. Əl­­həm­­dü­­lil­­lah, ça­­tır. Eh­­ti­­yac ödə­­nir. Re­­dak­­tor şad­­lı­­ğı­­na şit­­lik edən­­lər­­dən de­­yil - "keç­­miş­­də be­­lə şey nə gə­­zir­­di", de­­yir. O, keç­­miş­­dən bir­­cə ad­­dım qa­­ba­­ğa ge­­dib da­­yan­­mış­­dı. Hər hal­­da, tə­­rəq­­qi­­nin kom­­pü­­ter mər­­hə­­lə­­si onu qa­­ne edir­­di.

Bu dı­­zıl­­da­­yan-cı­­rıl­­da­­yan əş­ya dün­­ya si­­vi­­li­­za­­si­­ya­­sı ilə səs­­lə­­şir­­di. Gu­­ya ra­­di­­a­­si­­ya ya­­yır - nə ol­­sun? Elə bu da si­­vi­­li­­za­­si­­ya əla­­mə­­ti de­­yil­­mi? Re­­dak­­tor san­­ki dağ­­dan dü­­zə tə­­zə­­cə enib; si­­vi­­li­­za­­si­­ya gör­­mə­­mi­­şi üçün ra­­di­­a­­si­­ya­­ya qo­­vuş­­maq da xoş­­du. Hər­­dən to­­zu­­nu özü al­­dı­­ğı ye­­ga­­nə kom­­pü­­ter tə­­rəq­­qi at­­ri­­bu­­tu ki­­mi ona sa­­kit­­lik gə­­ti­­rir.

Kol­­lek­­tiv də şi­­ka­­yət­­lən­­mir. As­­ke­­tik hə­­yat tər­­zi­­ni ha­­mı müs­­bət də­­yər­­lən­­di­­rir. "Mə­­nə­­vi tə­­mi­­zik", - za­­ra­­fat­­la da öz­­lə­­ri özü­­nə tə­­rif de­­yir. Cə­­mi-cüm­­lə­­ta­­nı beş şə­­kil­­lə­­ri ol­­ma­­sı­­nı on­­la­­ra oxu­­cu yaz­­mış­­dı. İşə bax, re­­dak­­si­­ya­­da bu­­nu bir kəs bil­­mə­­yib. Fi­kir ver­mə­yib­lər. Kəs­dir­mə­yib­lər. Oxu­­­cu elə­­mə­­yib tən­­bəl­­lik, sa­­yıb.

Yük­­sək sa­­tış gös­­tə­­ri­­ci­­si qə­­ze­­tin li­­rik-ro­­man­­tik ru­­hu­­na haqq qa­­zan­­dı­­rır. Bu həm də küt­­lə­­nin işıq­­lı-sen­­ti­­men­­tal mə­­nə­­vi du­­ru­­mun­­dan xə­­bər ve­­rir­­di. "Qa­­ra" epi­­te­­ti küt­­lə­­yə səh­­vən ya­­pış­­dı­­rı­­lıb. Hər­­çənd sen­­ti­­men­­tal­­lı­­ğı­­nı onun zə­­if cə­­hə­­tinə də yoz­­maq olar.

Şək­­lin üçü qra­­fik üs­­lub­­da rəsm­di, iki­­si - bə­­dii fo­­to. İn­­sa­­fən, be­­şi də sər­­gi­­lik­­di. Mu­­zey­­lər­­də - idil­­lik bir şə­­ra­­it­­də göz ox­­şa­­maq­­dan­­sa, gün­­də­­lik qə­­zet­­də "fəh­­lə­­lik" edir­­di­­lər. Mü­­əl­­lif­­lə­­ri də gös­­tə­­ril­­mir, elə­­cə təs­­vir adıy­­la har­­da gəl­­di iş­­lə­­di­­lir, çü­­rük mə­­qa­­lə­­lə­­rə can ve­­rir­­di­­lər.

On­­lar­­da­­kı bə­­di­­i­­lik ümu­­mən gö­­zəl­­li­­yi rəmz­lən­­di­­rir və küt­­lə­­yə tə­­sir gös­­tə­­rir. Bə­­di­­i­­lik təl­­qin va­­si­­tə­­si­­dir; eli­­tar mə­­də­­niy­­yə­­ti küt­­lə­­vi­­ləş­­dir­­mə­­yə qa­­dir­­dir. Küt­­lə bə­­di­­i­­li­­yi se­­vir, ona son ümid ye­­ri ki­­mi ba­­xır. Bə­­dii ma­­te­­ri­­al is­­tə­­ni­­lən qə­­ze­­tə əbə­­diy­­yət hü­­qu­­qu və şan­­sı ve­­rir. Bu re­­dak­­si­­ya əbə­­diy­­yət­­lə ün­­siy­­yə­­tə gi­­rə bi­­lir, onun­­la əy­­lə­­nir­­di. Əbə­­diy­­yət hə­­vəs­­kar­­la­­rı bə­­di­­i­­li­­yə meyl­li­­dir.

Bu rəsm­lər­­dən bir-iki­­si­­nin mü­­əl­­li­­fi bəl­­kə də Pi­­kas­­so idi. Üs­­lub ox­­şa­­yı­­şı bö­­yük­­dü. Ya Pi­­kas­­so özü de­­yil­­sə də, ar­­dı­­cıl­­la­­rın­­dan bi­­ri­­dir. Ar­­dı­­cıl­­la­­rı on­­dan se­­çil­­mir. Təq­­lid­­çi­­lər in­­sa­­nı çaş-baş sa­­lır. Eh, bəl­­kə bur­­da söh­­bə­­tin va­­lı­­nı də­­yi­­şək... Mən­­də sə­­nət­­kar­­lıq söh­­bət­­lə­­ri­­nə hə­­vəs qal­­ma­­yıb.

Höv­­sə­­ləm da­­ral­­dı-da­­ral­­dı, Qa­­ra­­bağ mü­­ha­­ri­­bə­­sin­­də ta­­­mam itdi. Mü­­ha­­ri­­bə ək­­sər ma­­raq­­la­­rı­­mın yan­­lış­­lı­­ğı­­nı üzə çı­­xar­­dı. Açığı, sülh döv­­rü­­nün ma­­raq­­la­­rı in­­di mə­­nə boş gö­­rü­­nür. Mə­­də­­niy­­yət eks­tre­­mal və­­ziy­­yət­­lər­­də də­­yər­­siz­­lə­­şir. Bəl­­kə də boş iş­­lə­­rin ləğ­­vi na­­mi­­nə sülh yer­­li-dib­­li rədd edil­­­mə­­li­­dir.

Hə­­yat mü­­ha­­ri­­bə ritm­lə­­riy­­lə tən­­zim­­lən­­mə­­li­­dir. İn­­san hər an ölüm­­dən qor­­xa­­raq ya­­şa­­ma­­lı­­dır. On­­da qı­­sa­­ca öm­­rün qə­­dir-qiy­­mə­­ti bi­­li­­nər, lü­­zum­­suz sə­­nət­­lə­­rə vaxt iti­­ril­­məz. An­­caq onu da de­­mə­­li­­yəm ki, Pi­­kas­­so­­ya sö­­nən hə­­və­­si­­mi in­­ti­­ha­­ra sa­­rı atı­­lan ilk ad­­dım da say­­maq olar. Hər­­çənd in­­ti­­ha­­ra­­qə­­dər­­ki mə­­sa­­fə də­­qiq bi­­lin­­mə­­di­­yin­­dən, qey­­ri-ira­­di atıl­­mış bu ye­­ga­­nə ad­­dım bəl­­kə də nə­­ti­­cə­­siz qa­­la­­caq­­dı. Mən­­də hə­­yat eş­­qi qay­­na­­maq­­da. Hər­­çənd ar­­tıq bir az ayıb gör­­sə­­nir. Hə­­yat eş­­qi dəm­­şək­­lik­­di. Dəm­­şək­­lik mən­­də ənə­­nə­­yə çev­­ri­­lib. Baş­­lan­­ğı­­cı­­nı da sülh­dən gö­­tü­­rüb.

Beş şə­­kil­­dən bi­­ri "Gü­­nəş"di. Qa­­lan­­lar­­sa an­­ti­­no­­mik möv­­­zu­­lar­­da: mü­­ha­­ri­­bə və sülh, kə­­dər və se­­vinc. Qə­­zet on­­lar­­la bə­­zək­­lə­­nir, be­­lə­­lik­­lə də, hə­­yat hər­­tə­­rəf­­li əks et­­di­­ril­­miş sa­­yı­­lır­­dı. Şə­­kil­­lə­­rin yer­­də­­yiş­­mə­­lə­­rin­­də oyun­­baz­­lıq var­­dı­­sa da, ümu­­mi mən­­zə­­rə sta­­tik­­di.

Ola bil­­sin, hə­­rə­­kət mü­­ha­­ri­­bə­­dən sül­­hə və ək­­si­­nə, bir də kə­­dər və se­­vin­­cin növ­­bə­­ləş­­mə­­sin­­də tə­­za­­hür edir­­di. Ən eş­­şək adam da mü­­qa­­yi­­sə­­də o hə­­rə­­kə­­ti gö­­rər­­di. Ke­­çən say­­da sülh, bu say­­da mü­­ha­­ri­­bə şək­­li ge­­dib­­sə, bur­­dan nə çı­­xır - döv­­lət­­lə­­rin mü­­na­­si­­bə­­ti kor­­la­­nıb. Bu­­dur, qə­­zet­­də ge­­dən sülh şək­­li­­dir.

On­­da, Al­­la­­ha şü­­kür, si­­ya­­si da­­nı­­şıq­­lar baş tu­­tub. Ya tu­­ta­­sı­­dır. Ar­­tıq in­­for­­ma­­si­­ya bül­­le­­te­­ni­­nə nə­­zər qıl­­ma­­maq da olar. Hər han­­sı xə­­bər ar­­tıq bu şə­­kil­­lə mə­­na­­sız­­la­­şıb.

Ari­­fə işa­­rə, kö­­tü­­yə bal­­ta. Bu beş­­cə şə­­kil­­lə Azər­­bay­­ca­­nın dür­­lü prob­­lem­­lə­­ri­­nin ha­­mı­­sı­­na to­­xu­­nu­­lur­­du. Ümu­­mi­­ləş­­mə və sə­­ciy­­yə­­vi­­lik göz önün­­dəy­­di. Ümu­­mi­­ləş­­miş hər təs­­vi­­rin ye­­rin­­də son­­suz say­­da ba­şaq konk­ret şə­­kil-zad ver­­mək olar­­dı da. La­­kin tam­­da mən­­zə­­rə ay­­dın­­dı­­sa, bu­­nu zər­­rə­­də də araş­­dır­­ma­­ğa eh­­ti­­yac var­­dı­­mı?

Oxu­­cu­­la­­rın Gü­­nə­­şə mü­­na­­si­­bə­­ti heç də bir­­mə­­na­­lı de­­yil. Bu cür pak və ay­­dın, par­­laq bir şe­­yin də mə­­na yo­­zum­­la­­rı müx­­tə­­lif olar­­mış! İn­­san bey­­nin­­dən sü­­zü­­lən ide­­ya və dü­­şün­­cə­­lər xa­­o­­tik­­di. Hər kə­­sin san­­ki öz mən­­ti­­qi var­­dı­­sa da, axı, ümu­­mi ge­­di­­şat da hök­­mən üzə çıx­­ma­­lı idi.

Bu xa­­os Gü­­nə­­şə cid­­di tə­­sir gös­­tər­­məz­­di­­sə də, onu göz­­dən sal­­ma­­ğa qa­­dir­­di. Gü­­nə­­şə lə­­kə ya­­xa, ona şər ata bi­­lər­­di­­lər. Be­­şi inan­­ma­­sa, bi­­ri ina­­nar­­dı. Bə­­şə­­riy­­yə­­tin beş­­də-al­­tı­­da bi­­ri say­­ca gör nə qə­­dər elə­­yir! On­­lar Gü­­nəş­­dən giz­­lə­­nər, pes­­si­­miz­­mə yu­­var­­la­­nar, öz­­lə­­ri­­nə qa­­pa­­nar, nə­­ti­­cə­­də dəh­­şət­­li fəl­­sə­­fi cə­­rə­­yan­­lar or­­ta­­ya çı­­xar­­dı. Gü­­nəş­­siz­­lik an­­ti­­bə­­şə­­ri ne­­qa­­ti­­vizm tö­­rə­­dər.

Qə­­zet­­də­­ki rəng­li va­­ri­­ant­da Gü­­nə­­şin is­­ti­­li­­yi əməl­­li­­cə du­­yu­­lur­­du. "Gü­­nəş" tək­­cə tə­­bi­­ə­­ti rəmzlən­­­dir­­mir. Onun so­­si­­o­­lo­­ji ef­­fek­­ti də aş­­kar­­dı. Qaş­­qa­­baq­­lı ha­­va­­lar­­da qə­­zet­­də Gü­­nəş bu­­lud ar­­xa­­sın­­dan çıx­­mış ki­­mi­­dir. Gü­­nəş şək­­li hət­­ta iq­­ti­­sa­­di ba­­xım­­dan fay­­da­­lı idi. Gü­­nə­­şin özü ki­­mi şək­­li­­nin də kənd tə­­sər­­rü­­fa­­tıy­­la bir­­ba­­şa bağ­­lı­­lı­­ğı var.

Yay­­da Gü­­nəş in­­san­­la­­rı göy­­dən, qış­­da­­sa qə­­zet­­dən ruh­­lan­­dı­­rır; on­­la­­rın əli iş-güc­­dən so­­yu­­mur. Qə­­zet­­də Gü­­nəş tə­­bi­­ə­­tin imi­­ta­­si­­ya­­sı­­dır. Sə­­nə­­ti yox, tə­­bi­­ə­­ti təq­­lid hə­­mi­­şə gə­­rək­­li­­dir. Rəs­­sam­­la­­rın "gü­­nəş"lə­­ri də bir-bi­­ri­­nə nə qə­­dər çox ox­­şa­­sa, bir o qə­­dər yax­­şı­­dır. Gü­­nə­­şin hoq­­qa­­baz va­­ri­­ant­la­­rı yer­­siz­­dir. Sür­­re­­a­­lis­­tik Gü­­nəş rəs­­mi­­ni tul­­la zi­­bil qu­­tu­­su­­na. Qə­­zet­­də re­­a­­lis­­tik

Gü­­nəş göy­­də re­­al Gü­­nəş il­­lü­­zi­­ya­­sı do­­ğu­­rur. Qə­­zet Gü­­nə­­şi bir güz­­gü ki­­mi əks edir və de­­yi­­lə­­nə gö­­rə, bə­­zi ev­­lər­­də on­­dan qo­­pan "zay­­çik"lər gə­­zi­­şir­­di. Hə, Gü­­nəş bu­­lud ar­­xa­­sın­­dan qə­­ze­­tə giz­­li yol ta­­pıb. Ha­­va bir az dö­­nən ki­­mi sə­­hi­­fə­­də­­cə pey­­da olur. Gu­­ya rəng­li Gü­­nəş­­dən bə­­zən qə­­ze­­ti alı­­şan da gö­­rüb­­lər.

Bu mə­­lu­­mat oxu­­cu­­lar­­dan alı­­nıb. Odur ki, hər­­dən tək­­lif­­lər gə­­lir: res­­pub­­li­­ka alı­­şa bi­­lər, Gü­­nə­­şin rən­­gi bir qə­­dər azal­­dıl­­sın. Ay ba­­lam, ta on­­da da bu, Gü­­nəş ol­­maz ki! Zə­­fə­­ran­­lı kö­­kə, po­­mi­­dor çı­­ğırt­ma­­sı, ya bir ta­­va əl­­van qay­­ğa­­naq olar.

Yox, qoy kim­­lə­­rin­­sə əlin­­də qə­­zet Gü­­nəş­­dən yan­­sın da, am­­ma rəng hə­­min­­ki qa­­la­­caq! Al-qır­­mı­­zı Gü­­nəş re­­dak­­to­­run hu­­ma­­niz­­mi­­nin ye­­ga­­nə ni­­şa­­nə­­si idi. Elə bi­­lir, on­­dan dön­­sə, di­­riy­­kən ölər. Gü­­nəş rəs­­mi­­ni re­­dak­­tor özü­­nün qa­­ra­­çu­­xa­­sı sa­­nır. Ya­­yı-qı­­şı onun­­la­­dır. Evi­­ni sat­­ma­­lı ol­­sa da, de­­yir, qə­­ze­­ti rəng­li­­dən ağ-qa­­ra­­ya çe­­vir­­məz.

Sə­­viy­­yə­­ni en­­dir­­məz. "Gü­­nəş"in uğu­­ru həm də on­­day­­dı ki, so­­yuq­­lar­­da ka­­sıb onu peç ye­­rin­­də bi­­lir. "Yı­­ğı­­şın ba­­bam oca­­ğı­­na", de­­yib, ai­­lə-uşa­­ğı­­nı di­­var­­da­­kı bir sə­­hi­­fə­­lik "Gü­­nəş"in ət­­ra­­fı­­na yı­­ğar. Onun­­la yax­­şı­­ca qı­­zın­­maq olur­­du. Qo­­ca bi­­ri­­si "Gü­­nəş"i di­­va­­ra ya­­pış­­dı­­rıb, al­­tın­­dan "ka­­min" yaz­­mış­­dı. Be­­li­­ni ona söy­­kə­­yər­­di.

"Ka­­min" - ca­­van­­lı­­ğı­­nın Rus­­yət­­də keç­­mə­­si­­ni gös­­tə­­rir­­di. Böy­­rək da­­şı tut­­ma­­la­­rı­­nı onun­­la yox edir, re­­dak­­to­­ra da du­­a­­nı-dua üs­­tün­­dən yağ­­dı­­rır. Axır bu du­­a­­lar müs­­tə­­cab olar, in­­şal­­lah! An­­caq du­­a­­la­­rın nə­­də ef­­fekt ve­­rə­­cə­­yi hə­­lə­­lik fərz elən­­mir­­di. Ba­­rı ya­­rı­­qa­­ran­­lıq zir­­zə­­mi­­dən işıq­­lı bir ye­­rə kö­­çə­­lər. Axı, hə­­yat­­da baş­­qa cür bö­­yü­­yüb nə ola bi­­lər­­sən? Fil ol­­ma­­ya­­caq­­san ki!

On­­suz mə­­mur­­lu­­ğu da is­­tə­­mir. Əf­­sus, cə­­miy­­yət­­də art­maq yal­­nız mə­­mur­­luq tər­zin­­də müm­­kün­­dü. Pers­pek­­tiv acı­­na­­caq­­lı idi. Hə, du­­a­­lar onu hu­­ma­­nizm­dən ya­­yın­­dı­­ra bi­­lər­­di. Onun hu­­ma­­niz­­mi­­nin ye­­ga­­nə mad­­di tə­­za­­hü­­rü Gü­­nəş rəs­­mi­­dir. "Gü­­nəş"dən ay­­rıl­­maq­­la ucal­­ma­­ğı fa­­ciə sa­­nır­­dı.

İn­­di­­dən qa­­ra­­ma­­tı­­nı tö­­küb, de­­yir­­di­­lər, bun­­dan heç nə çıx­­maz. Onun Gü­­nə­­şə mə­­həb­­bə­­ti­­ni də­­li­­lik sa­­yan­­lar da var­­dı. Bir qı­­zı­­nın adı­­nı Gü­­nəş, ikin­­ci­­si­­ni Ay­­gün, son­­be­­şi­­yi­­ni­­sə, tər­­si­­nə, Gü­­nay qoy­­muş­­du. Al­­lah da sər­­sə­­ri­­li­­yi­­nə mü­­qa­­bil ona hey qız ve­­rir. Hə­­lə özün­dən uy­dur­duğu "Şəm­­s­nur" adı du­­rur­­du.

Kə­­dər şək­­li­­nin hə­­lə­­lik konk­ret-də­qiq adı yox­­du. Bir də axı, ad nə­­yi həll edir? On­­suz hər şey gün ki­­mi ay­­dın­­dır. Hər göz­­dən az qa­­la gö­­zün özü boy­­da yum­­ru bir yaş sal­­la­­nır. Lap sır­­ğa ki­­mi. Bu nə de­­mək ola? Göz ya­­şı elə şey­­di ki, üzr is­­tə­­yi­­rəm, onu eş­­şək də qa­­nar. Şə­­kil­­də qa­­dın san­­ki əbə­­di ağ­­la­­yır­­dı. Kə­­dər hə­­yat­­da onun ölə­­nə­­cən­­ki, şə­­kil­­də­­sə əbə­­di ha­­lı idi.

Hə­­yat­­da bəl­­kə hər­­dən se­­vi­­nir­­sə də, şə­­kil­­də hə­­mi­­şə kə­­dər­­li­­dir. Şə­­kil­­də kə­­də­­rə məh­­kum­­dur; bu­­la­­nıq su­­lar san­­ki heç vaxt du­­rul­­ma­­ya­­caq. Onun kə­­də­­ri bəl­­kə heç so­­si­­al məz­­mun­­lu de­­yil də. An­­caq ha­­ya­­na dö­­nə, gec-tez ye­­nə so­­si­­al­­lıq üs­­tü­­nə gə­­lir, ona di­­rə­­nir­­sən. Ta­­nı­­nıb-bi­­li­­nən əsas sə­­bəb bir­­cə odur.

İn­­san so­­si­­o­­lo­­ji­­lik­­dən bir ad­­dım da uza­­ğa get­­mə­­yib. Bu kə­­də­­rin so­­nun­­da bəl­­kə də in­­qi­­lab du­­rur­­du. Əl­­bət­­tə, qa­­dın ölən­­dən son­­ra da (bəl­­kə ar­­tıq ölüb) öz kə­­də­­riy­­lə in­­san­­la­­rı dü­­şün­­mə­­yə va­­dar edə­­cək. Bay, in­­di ya­­dı­­ma dü­­şür: axı, bu şə­­kil fo­­to de­­yil. Bu qa­­dın ömür­­bil­­lah dün­­ya­­da ol­­ma­­yıb, "doğ­­ma­­yıb-do­­ğul­­ma­­yıb".

Gop­­çu bir rəs­­sa­­mın fır­­ça­­sın­­dan çı­­xan­­dı. Sə­­nət­­kar­­la­­rın dün­­ya­­ya gə­­tir­­di­­yi in­­san­­lar əzab çək­­mir­­lər. On­­la­­rın kə­­də­­ri qon­­dar­­ma və ya­­lan­­dır. Hər hal­­da, ağ­­lar qa­­dın qaç­­qın və köç­­kün­­lə­­rə itən tor­­paq­­la­­rı­­mı­­zı mü­­tə­­ma­­di xa­­tır­­la­­dar, on­­la­­rı nor­­ma­­tiv qey­­rət və şə­­rəf çər­­çi­­və­­sin­­də sax­­la­­yar.

Bu qə­­zet öl­­kə­­də şə­­rəf və qey­­rət sa­­bit­­li­­yi­­nin tə­­mi­­nat­­çı­­sı­­dır. Ağ­­lar, üs­­tə­­gəl qa­­dın - bu bir na­­mus mü­­cəs­­sə­­mə­­si idi. Am­­ma qra­­fi­­ka kə­­dər üçün düz­­gün se­­çil­­mə­­yib. Kə­­dər be­­lə­­də ruh­­suz və can­­sız­­dır. Ağ­­lar üz yağ­­lı bo­­ya­­da da­­ha ca­­zi­­bə­­dar alı­­nar­­dı. Re­­al və tə­­bii. Qra­­fi­­ka hoq­­qa­­baz­­lıq, kən­­dir­­baz­­lıq­­dır.

Hə­­qi­­qə­­tən də, qra­­fi­­ka xət­­lə­­ri do­­la­­şıq sirk ci­­yə­­lə­­ri­­ni xa­­tır­­la­­dır. Ah, kə­­də­­rin rəng­li təs­­vi­­ri "bom­­ba" bir şey ola­­caq­­dı. Am­­ma da­­ha ke­­çib. "Qra­­fik kə­­dər"lər içə­­ri­­sin­­də də bun­­dan yax­­şı­­sı­­nı tap­­maz­­dın.

Üçün­­cü şə­­kil gü­­lən bir uşaq­­dı. Gü­­lən yox, bəl­kə də gü­­lə­­yən. Bu, tər­­tə­­miz fo­­to idi. İs­­tər-is­­tə­­məz də "Se­­vinc" adı xə­­ya­­la gə­­lir­­di. Uşa­­ğın diş­­lə­­rin­­dən üç-dör­­dü düş­­müş­­dü. De­­yən, yan­­dan kim­­sə onu gül­­dü­­rür. An­­caq gül­­dü­­rən özü gör­­sən­­mir. Ar­­xa plan­­da­­dır. Gü­­man, yaş­­lı­­dır.

Özü bəl­­kə da­­im ağ­­la­­yır­­sa da, gül­­dür­­mə­­yi ba­­ca­­rır. Özü ağ­­la­­yan­­lar, təc­­rü­­bə bunu gös­­tə­­rir, gül­­dür­­mək us­­ta­­sı olur. Həm də axı, gül­­dü­­rən də şək­­lə düş­­səy­­di, üzün­­də­­ki kə­­dər ümu­­mi mən­­zə­­rə­­ni po­­za bi­­lər­­di. Ba­­xan ava­­ra qa­­lar: se­­vin­­sin, ya ney­­lə­­sin? Gül­­dü­­rə­­nin üzün­­də­­ki kə­­dər se­­vin­­ci üs­­tə­­lə­­yə bi­­lər­­di. İn­­san­­lar da, tərs şey­­di­­lər, bu iki al­­ter­­na­­tiv­­dən kə­­də­­ri tez tu­­ta­­caq­­dı. Kə­­dər qəlb mən­­zə­­rə­­lə­­riy­­lə hə­­ma­­həng­dir.

Hə, uşaq nə­­yə gö­­rə­­sə, xoş­­bəxt­di. Ya ona "pıqq" elə­­miş, ya da bir gül­­mə­­cə gös­­tər­­miş­­di­­lər. Çöh­­rə­­sin­­də­­ki avi­­ta­­mi­­no­­zu qə­­­­­zet­­dən­­cə bi­­li­­nir­­di. Sı­­nıq­­lı­­ğın­­dan gör­­sə­­nir­­di ki, ca­­nı­­na tez­­­lik­­lə qo­­ca­­lıq si­­nə­­cək. Di gəl, hə­­lə­­lik Araz aşı­­ğın­­dan, Kür to­­pu­­ğun­­dan­­dır. Onun tə­­sa­­dü­­fi xoş­­bəxt­li­­yi fo­­to­­da əbə­­diy­­yə­­tə təs­­bit olun­­muş­­du. Qə­­zet bu şə­­kil­­lə qa­­ra küt­­lə­­nin qəl­­bi­­ni ələ alır­­dı.

Nə­­dən­­sə, qa­­ra küt­­lə­­nin mə­­həb­­bə­­ti xo­­şa­­gə­­lən olur. Küt­­lə həm də folk­lor da­­şı­­yı­­cı­­sı­­dır; aşıq­­lar da on­­dan çı­­xır. Mil­­li əx­­la­­qı da küt­­lə ya­­şa­­dır. Və­­tən­­pər­­vər oğul­­lar İra­­nı-Tu­­ra­­nı ha gə­­zə­­lər, axır gə­­lib or­­dan qız se­­çir­­lər. Re­­dak­­si­­ya bu şək­­li bay­­ram­­lar­­da ve­­rir. Atəş­­kəs­­lər bu fo­­to­­nun möv­­sü­­mü­­dür. An­­caq şə­­kil mü­­ha­­ri­­bə­­də də tət­­bi­­qi­­ni göz­­lə­­yir; bu­­nun üçün şə­­hər və kənd­lər ba­­la-ba­­la, bir-bir ge­­ri alın­­ma­­lı­­dır.

Sülh şək­­li. Elə bu da uşaq fo­­to­­su ef­­fek­­tin­­də idi. Rəs­­min bir ye­­rin­­də gö­­yər­­çin uçur­­du. Tək elə bun­­dan bi­­lər­­din ki, rəsm Pi­­kas­­so­­nun de­­yil. Təq­­lid­­di. An­­caq rəsm rəmz ki­­mi an­­la­­şı­­lan­­dı. Hər­­çənd gö­­yər­­çin ar­­tıq ef­­fek­­ti­­ni iti­­rib, ya itir­­mək­­də­­dir. Gö­­yər­­çin - mü­­a­­sir ta­­ma­­şa­­çı­­ya heç nə de­­mir.

Üs­­tə­­lik, axı, ni­­yə məhz gö­­yər­­çin? Gu­­ya baş­­qa quş­­lar sül­­hü rəmz­lən­­di­­rə bil­­məz? Elə mə­­sum quş­­lar var ki, gö­­yər­­çin on­la­rın ya­­nın­­da vəh­­şi tə­­əs­­sü­­ra­­tı oya­­dar. Elə bir tək dim­­di­­yi dəh­­şət və vəh­­şət do­­ğu­­rur. Bir­­cə də­­fə to­­xu­­nar­­sa, hər han­­sı göz tu­­luq ki­­mi de­­şi­­lə­­si­­dir. Sən bir diq­­qət­­lə bax, gö­­yər­­çin qar­­ta­­la da­­ha çox ox­­şa­­yır. Gö­­tü­­rək qa­­ran­­qu­­şu. Onun gö­­yər­­çin­­dən nə­­yi pis­­dir?

Qa­­ran­­quş gö­­yər­­çin­­dən da­­ha zə­­rif­­dir. Hə­­lə on­­dan da həs­­sas. Sa­­də­­cə, Pi­­kas­­so onu gör­­mə­­yib. O, be­­lə bir qu­­şu tə­­səv­­vür et­­mə­­yib də. Bax, elə ona görə təs­virə gə­tirm­yib. Ola bil­­sin, Pa­­ris­­də dər­­də dər­­man bir­­cə qa­­ran­­quş da ta­­pıl­­maz. Pi­­kas­­so tək­­cə gö­­yər­­çi­­ni irə­­li çı­­xa­­rıb, bu­­nun­­la da əda­­lət­­siz­­lik edib. Onun gö­­yər­­çi­­nə pat­­ron­­lu­­ğu Av­­ro­­pa­­nın dün­­ya­­ya dik­­tə­­si sa­­yı­­la bi­­lər.

Hə, bu şək­­lin alt ya­­ru­­sun­­da gül­­lər açıb. Göy­­də bir to­­pa yün­­gül bu­­lud gə­­zir. Bu­­lud lap ste­­ril tib­­bi pam­­bıq ağ­lı­ğın­da­dır. Bu ağ­lıq ağ­lı baş­dan apa­rır­dısa da, ka­­sı­­bın ola­­nın­­dan, rəs­­sam sül­­hə da­­ir ka­­sad tə­­fək­­kür məh­­sul­­la­­rı­­nısa or­­ta­­ya qoy­­muş­­du. İnan, or­­da gö­­yər­­çin ol­­ma­­say­­dı, heç ko­­po­­yoğ­­lu de­­yə bil­­məz­­di ki, şək­­lin sül­­hə bir ai­­diy­­yə­­ti var. Pi­­kas­­so və gö­­yər­­çin - bu­­nu ha­­mı bi­­lir nə olan şey­­di.

Re­­dak­­si­­ya har­­dan­­sa eşə­­lə­­yib tap­­dı­­ğı mü­­əl­­li­­fin əsə­­ri­­ni Pi­­kas­­so­­nun xa­­ti­­ri­­nə ve­­rir­­di. Bax­­ma, gö­­yər­­çin tu­­tar­­lı ar­­qu­­ment­di; ar­­tıq XX əs­­rin də sülh ta­­ri­­xi­­nə ya­­zı­­lıb. Am­­ma baş­­qa quş­­lar əda­­lət­­siz­­li­­yi sez­­sə­­lər, ba­­la­­ca ürək­­lə­­ri iy­­nə ki­­mi san­­ca­­caq. Di gəl, baş­­la­­rı ora­­can iş­­lə­­mir.

Hər hal­­da, yax­­şı-pis, qə­­zet ak­­tu­­al mü­­ha­­ri­­bə-sülh prob­­lem­­lə­­ri içə­­ri­­sin­­dəy­­di. Sülh rəs­­mi Azər­­bay­­ca­­na sülh mə­­ra­­mıy­­la gə­­lən hər han­­sı qo­­na­­ğın gə­­li­­şi­­nə uz­­laş­­dı­­rı­­lıb ve­­ri­­lər­­di. Re­­dak­­si­­ya bu­­nun­­la gə­­lən­­lə­­ri sül­­hə səs­­lə­­miş olur­­du. Qə­­zet mil­­lə­­tin si­­ma­­sı ro­­lun­­day­­dı. An­­caq gö­­rən, "sülh" sö­­zü da­­nı­­şıq apa­­ran­­la­­rın qəl­­bi­­ni eh­­ti­­za­­za gə­­ti­­rir­­di­­mi? İna­­nan da­­şa dön­­sün.

On­­lar sülh mü­­tə­­xəs­­sis­­lə­­ri­­dir və yə­­qin gü­­nün bir ne­­çə sa­­a­­tı­­nı bu işə həsr edib, son­­ra da hər şe­­yi unu­­dur­­lar. Yad­­daş yük­­lən­­mə­­mə­­li­­dir. On­­lar Azər­­bay­­ca­­nın prob­­lem­­lə­­ri­­ni hər də­­fə qeyd dəf­­tər­­çə­­lə­­ri­­nə bax­­maq­­la ya­­da sa­­lır. Dip­­lo­­mat­­lar üçün sülh də mü­­ha­­ri­­bə ki­­mi pe­­şə çər­­çi­­və­­sin­­də ma­­raq­­lı idi. Mü­­ha­­ri­­bə və sülh - ey­­ni tə­­si­­rə ma­­lik pred­­met­­lər­­di. Eh­­ti­­zaz nə­­di? Mü­­ha­­ri­­bə­­də qı­­rı­­lan­­lar da yal­­nız sta­­tis­­tik gös­­tə­­ri­­ci­­lə­­rə da­­xil ol­­maq­­la on­­la­­ra ça­­tır. Yox­­sa vaxt­la­­rı har­­dan­­dı?

Be­­şin­­ci - mü­­ha­­ri­­bə möv­­zu­­sun­­da şə­­kil­­di. Düz­­dü, atəş­­kəs döv­­rün­­də ak­­tu­­al­­lı­­ğı­­nı xey­­li iti­­rib. Hə­­qi­­qə­­tən də, ca­­ma­­at şən­­li­­yin­­də-is­­ti­­ra­­hə­­tin­­də, sən ge­­dib-gə­­lib mü­­ha­­ri­­bə­­ni on­­la­­rın gö­­zü­­nə so­­xur, qu­­laq­­la­­rı­­na mil ki­­mi ye­­ri­­dir­­sən.

Bə­­yəm bu, düz­­gün iş­­di? Yox, ək­­si­­nə, yer­­siz və hət­­ta ayıb­­dı. Sülh döv­­rün­­də mü­­ha­­ri­­bə­­yə ça­­ğı­­rış­­lar tər­­bi­­yə­­siz­­lik nö­­vü­­dür. La­­kin hər­­dən qə­­zet­­də onu ver­­mə­­mək də yax­­şı çıx­­maz, ab­­dal­­lıq olar­­dı. Atəş­­kəs mü­­ha­­ri­­bə­­nin bit­­mə­­si de­­mək de­­yil. Atəş­­kəs bəl­­kə hə­­lə mü­­ha­­ri­­bə­­nin or­­ta­­sı­­dır. Qar­­şı­­da ölüm­­lər du­­rur. Ölən­­lər ça­­ta­­çat şə­­hid sa­­yı­­la­­caq. İn­­san­­lar gənc yaş­­la­­rın­­dan hey­­kəl­­lə­­şib-büst­lə­­şə­­cək.

Büt­­lə­­şə­­cək. Yor­­ğan-dö­­şək­­də yox, gə­­rək çöl­­də-düz­­də, xən­­dək­­də-blin­­daj­­da it ki­­mi gə­­bə­­rə­­sən ki, bir hör­­mət-iz­­zə­­tə də ça­­ta­­san. Mü­­ha­­ri­­bə şək­­li rəng­liy­­di. "Ka­­laş­­ni­­kov" boz, onun lü­­lə­­sin­­də­­ki atəş - qıp­­qır­­mı­­zı. Bu çı­­ğır­­ğan qır­­mı­­zı rəs­­­sam uy­­dur­­ma­­sı de­­yil, hə­­yat ma­­te­­ri­­a­­lı idi. Heç bir rəs­­sam rəng­lər­­lə bu cür sər­­rast iş­­lə­­yə bil­­məz. Ba­­car­­maz. Rəs­­­­sam hə­­yat­­la mü­­qa­­yi­­sə­­də aciz­­dir.

* * *

Bir gün məh­­kə­­mə qə­­ze­­tin qa­­pan­­ma­­sı qə­­ra­­rı­­nı çı­­xar­­dı. Sülh için­­də mü­­ha­­ri­­bə şək­­li çox get­­miş, atəş­­kəs po­­zul­­ma­­sa da, bir növ, kor­­lan­­mış­­dı. "Bil­­mə­­mi­­şik, düş­­mə­­nin xət­­ri­­nə dəy­­mi­­şik!" - İla­­hi, sa­­kit adam­­la­­rın özün­­dən çıx­­ma­­ğı nə mə­­zə­­li olur­­muş! Öl­­kə­­də düş­­mən­­lə dost­luq ten­­den­­si­­ya­­sı get-ge­­də güc­­lə­­nir­­di. Ara­­da bu re­­dak­­si­­ya­­nı qa­­pa­­zal­­tı seç­­di­­lər. Ərk elə­­yi­­rik, yu­xa­rı­dan gə­­lib de­­di­­lər, bu şou qa­­çıl­­maz­­dı. Qoy düş­­mə­­nin ağ­­zı yu­­mul­­sun, qə­­zet ye­­nə açı­­la­­caq. Aça­ca­ğıq.

Beş şək­­lin hə­­ya­­ta çı­­xış­­la­­rı bağ­­lan­­mış­­dı - re­­dak­­to­­ru yan­­dı­­ran, cız­­da­­ğı­­nı çı­­xa­­ran əsas cə­­hət bu idi. Qə­­zet tə­­zə­­dən da­nı­şa­caq­dımı? Mə­­mur sö­­zü hə­­mi­­şə də­­və­­nin boy­­nu ki­­mi düz olub. Qor­­xa­­san, ha­­mı da hər şe­­yi unu­­da. Şə­­kil­­lər re­dak­si­yada lü­­zum­­suz in­­ven­­ta­­ra çev­­ri­­lə. Am­­ma nə­­dən­sə, ümid hə­­lə yenə kö­zə­rir­di: bəl­­kə də "Gü­­nəş" mü­­vəq­­qə­­ti sö­­nüb.

25.05. - 27.06. 2002

XS
SM
MD
LG