“Mən AYO-çuların qərarına tabe oluram. Amma yenə də o fikirdəyəm ki, müsabiqəyə qatılmamaq qərarını verməkdə biz bir az tələsirik.
Bu gün bizdə Wiki-leaks örnəyi var. Yenə də söz meydana çıxdı, yenə də söz dünyanı dağıtdı.
Bunu edən Culian Asanc oyunçudur. Meydana girib oynamağı bacarır. Bizim uşaqların bəlkə də təcrübəsi hələ azdır...”
Bunu Azadlıq Radiosunun “Pen klub” verilişindəki debatda yazıçı Həmid Herisçi deyib.
O, Milli Kitab Mükafatı Müsabiqəsini boykot etmiş Azad Yazarlar Ocağının üzvüdür.
Debatda mövzu belə olub: Sıralarında 40-can müstəqil yazarı birləşdirən AYO-nun bu qərarı bütün ədəbi dairələri əhatə edən MİLLİ müsabiqə keçirməyə əngəl ola bilərmi?
Debata müsabiqənin münsiflər heyətinin üzvləri Rəşad Məcid, Şahbaz Xuduoğlu, Niyazi Mehdi və gənc yazar Cavidan qatılıblar.
Rəşad Məcid
- Ümumiyyətlə, keçən il Milli Kitab Mükafatı (MKM) ilə bağlı müxtəlif görüşlər keçirərkən, tədbirlərə qatılarkən gördük ki ədəbiyyata maraq xeyli dərəcədə azdır.
Azərbaycanda potensial kitab oxucuları xeyli azalmaqdadır.
Belə demək mümkünsə bu ölkədə hər yarım milyon əhaliyə bir kitab mağazası düşür.
Bu baxımdan MKM-in ideya kimi ortaya çıxması bərbad vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün böyük bir addım oldu.
Mən öz fikirlərimi həmişə bildirmişəm - təsisçi Nigar Köçərliyə təşəkkür edirik ki belə bir ideyanı ortaya atdı.
Ondan sonra da xeyli dərəcədə ədəbiyyat məsələləri ilə bağlı diskussiyalar formalaşdı.
Mən çox arzu edirdim ki MKM davamlı olsun. Belə fikirlər də səslənirdi ki, bunu bəlkə iki ildən bir keçirək, amma mənim fikrim belədi ki, MKM hər il keçirilsin.
Çünki bu bir stimul yaradır ölkədə, həm də mütaliə vərdişinin, ədəbiyyata marağın artmasına və yeni yazarların ortaya çıxmasına səbəb olur.
Bizim dostlarımız AYO nümayəndələrinin bu müsabiqəyə qatılmamasını anlaya bilmirəm.
Rəşad Məcid
Çünki ümumiyyətlə Azərbaycanda ədəbiyyat həvəskarları və mütaliə edən adamlar çox az qalıblar. Onlar müdafiə mövqeyindədirlər.
Cəmiyyətdə baş alıb gedən şou-biznesə, yüngül diringilərə müqavimət göstərməkdənsə onların belə bir kitab mükafatını boykot etməsi hesab edirəm ədəbiyyatın mənafeyini müdafiə etmək deyil və təəssüflə qarşılayıram.
Həmid Herisçi
-Azərbaycanda elitanın, üst düzəndə olan müəyyən adamların yaranması, formalaşması dövrü gedir.
Bunlar kitablar, ödüllər, müəyyən qəzetlər, jurnallar vasitəsilə olur. Yəni hər yerdə elita yaradaq.
Ancaq məsələyə dialektik yanaşaq, cəmiyyətdə təkcə elita olmur, həm də anti elita olur. Bu, dialektik bir məsələdir.
Sözsüz ki, AYO bu dialektik qütbləşmədə underground-dur. Mənim bir yazıçı kimi bu məsələlərə fərdi yanaşmam var.
Mən özüm keçən il bu müsabiqədə iştirak etmişəm, AYO -nu yaradanlardan və orada nüfuzlu bir şəxs olsam da.
İndiki dövrə gəlincə, hələ ki, qəti qərarımı vermirəm. Ancaq AYO istəmir, underground istəmir.
Niyə? Əvvəla, Azərbaycan elitası hələ bilmirik formalaşacaq, ya formalaşamyacaq.
Kontrelita formalaşıb, dəqiqdir. Mükafatları da var. Biz belə qərara gəldik ki, anti mükafat yaradaq.
Mən belə düşünürəm ki, Nigar xanımın mükafatı verilən anda həm də AYO anti mükafat versin.
Bu bizim estetik təfəkkürümüzə uyğundur. Bu mənim şəxsi fikrimdir.
Dostlarım, silahdaşlarım heç çoxusu mənimlə razı deyil. Mən bu təklifi irəli sürmüşəm. Dünyanın hər yerində təkcə elitalar deyil, kontrelitalar çox ciddi toqquşmadadır.
Wiki-leaks əhvalatları bir daha göstərdi ki, dünya kontrelitası, dünya underground-u, yeraltı dünyası, xərabət əhli nə qədər güclüdür.
Boynumuzdan atmayaq ki, AYO yazarları içində Azərbaycanın maraqlı imzaları var. Bunlar Azərbaycan ədəbiyyatına böyük yeniliklər gətiriblər.
Münsiflər heyətində AYO-dan heç kim yoxdur. Axı Azərbaycan underground-unu yaradanlardan biriyik biz.
Mən 5 əsərin müəllifiyəm. başqa əsərlərim də var, 400-ə yaxın televiziya verilişlərinin nümayəndəsiyəm. Yenə də deyirəm, yazıçı kimi bu mükafatı dəstəkləyirəm.
Özüm orda iştirak etmişəm keçən il. Mən əleyhinə deyiləm.
Məncə anti mükafatla mükafat bir yerdə olsa xoş olardı.
Niyazi Mehdi:
- Antimükafat ideyası mənim çox xoşuma gəlir, amma reallaşdıranda necə olar, biri paltarlı olub, o biri paltarsız olacaq, ya bahalılıq əvəzində ən ucuz qəpik-quruşluq bir şey olacaq.
AzadlıqRadiosu:
-Yəqin onların öz seçimi olacaq.
Niyazıi Mehdi:
Niyazi Mehdi- Onda o antimükafat olmur, başqa kriteriyalara əsaslanan müsabiqə olur. Bir məkanda anti mükafatla mükafatın yerləşməsi mənə uyğun görsənmir.
Mən çox istərdim ki, MKM iştirakçıları arasında AYO-nun təmsilçiləri olsun.
Biz istərdik ki, bir çox sahədə belə plüralizm, belə müxtəliflik olsun.
AzadlıqRadiosu:
- İştirak etmək, etməmək, bunlar inkişafa kömək edir, yoxsa maneçilik törədir?
Rəşad Məcid:
- Mən bunu cığallıq adlandırardım. Elə bir maneçilik də törətmir. AYO-nun üzvlərinin keçən il belə qərarları var idi.
Amma üzvlərindən bir neçəsi iştirak etdi. Bunlar əvvəlcədən iddia edirlər ki, mükafat bizlərdən kimlərəsə veriləcəksə, o zaman obyektiv olacaq, bu olmayacaqsa qeyri-obyektivdir.
Orada münsiflərdə Azərbaycanın obyektiv insanları, cəmiyyətin obyektivliyinə inandığı adamlar var.
Bu il bir neçə hörmətli insanlar da əlavə oluinub.
Əgər onlar bu cəmiyyətdə həmin adamlara da etibar etmirlərsə, mən hesab edirəm ki, yanılırlar və daha yaxşı bir şəraiti yaxın illərdə əldə edə bilməyəcəklər.
Keçən il MKM-nı qaralamaq istəkləri oldu, müsabiqənin qalibləri ilə də bağlı fikirlər səsləndi. Mən bunu cığallıq adlandırıram.
Şahbaz bəyin çap etdiyi o kitablar ki, ən yeni ədəbiyyat adı ilə dərc olunur, onlar ola bilsin ki, hansısa mükafata qoşulsaydı, iyirmiliyə ya onluğa düşə bilərdi.
Amma onların arasında elə bir əsər görmürəm ki, onun mükafat almamağı fəlakət sayılsın. Sıradan əsərlərdir.
Qeyri-adi, hər hansı bədii estetik, talantlı əsər yoxdur ki, kənarda qaldığı üçün heyfsilənək.
Deyək ki, onlara qarşı məxsusi qeyri-obyektivlik oldu. Amma münsiflərdə fərqli baxışları, estetik zövqü olan adamlar var.
Niyazi bəylə mənim hansısa əsərlə bağlı fikirlərimizdə fərqlər ola bilər.
Amma bu, ümumi münsiflərin qərarlarını kölgə altına salmaq demək olmamalıdır.
Niyazi Mehdi:
- Əslində, baxsan kitabla bağlı oxu böhranı var. Bunun maliyyə tərəfləri də var.
Kitabla bağlı vergiləri dəyişmək lazımdır və s. Amma çox yaxşıdır ki, müxtəlif adamlar, eləcə də Milli Kitab Mükafatı Müsabiqəsi stimullaşdırmağa xidmət edir.
Şahbaz Xuduoğlunun seriyasının maliyyə baxımından sərfəliliyi yoxdur. O, seriyanı çıxarır, ziyanları ilə razılaşırıq.
Ona görə ki, daha geniş miqyasda kitab istehsalını stimullaşdırsın.
Şahbaz Xuduoğlu:
Şahbaz Xuduoğlu- Əslinə baxsan hər hansı mükafata hansısa bir yazıçı qrupunun qatılması, yaxud qatılmaması mükafatın taleyini həll etmir.
Ümumiyyətlə mənim fikrimcə, yazıçıların hər hansı qrup halında və nisbətən qapalı qrup halında, bir cəmiyyətdə, bir ittifaqda birləşməsi düzgün hal deyil.
Bütün parlaq yazarlar dünyada heç bir qrupu müdafiə etməyiblər. Həmişə onların öz qrupu var.
Məsələn, Orhan Pamukun hansısa bir qrupu varmı, hansısa ittifaqın üzvüdürmü, o ittifaqın dediyi ilə oturub dururmu?.
Bu düzgün bir şey deyil. Hər yazıçı özü öz taleyini yazır.
Bu mənada gərək bu cür mükafatlarda iştirak yazıçının özünün üzərinə qoyulsun.
Çünki bu onun öz hüququdur. Mən hesab edirəm ki, bu, kitab təbliğatına yönəlik bir aksiyadır.
Bu aksiyada təşkilatlar iştirak etməyə bilər, amma yazıçılar iştirak etməlidirlər. Yerlərdən, regionlardan olan yazıçılar.
Bu altı ay müddətində davam edən proses ona görədir ki, kitabların, müəlliflərin adları hallansın, onlardan fikirlər soruşulsun.
Bu, cəmiyyətdə yazıçının köhnə imicinin qaytarılması, bərpa olunması prosesidir. Hamı bu prosesdə iştirak etməlidir.
O ki, qaldı münsiflərə inamsızlığa, məncə bu, cəmiyyətin özünün mahiyyətindən doğur. Seçkilərlə, təyinatlarla bağlı o qədər inamsızlıq var ki.
Mən buna süni yaradılmış əngəl kimi baxıram. Heç kim heç kəsə inanmır. Məncə bu düzgün deyil.
Müəyyən təbəqə, müəyyən insanlar var ki, onlar inamlarını qorumalıdır. Xüsusilə bu, yazıçılara, sənətkarlara aiddir. Bunlarda inam itməməlidir.
Onlar bir-birinə inanmalıdırlar. Mən inandım və o seriyanı çap etdim, o seriyanın arxasında dayanıram, yenə də çap edəcəm.
AYO-dan söhbət getmir, mən AYO-nun üzvü olmamışam, dəstək olmuşam, ona görə ki, onlar azlıq təşkil ediblər, sıxıntıda olublar, hər nəşriyyat onları qəbul etməyib.
Mən isə müxtəlifliyə önəm verən adam kimi onları müdafiə etmişəm.
İstərdim ki, buraxdığım kitablar bu yarışa, bu qatara qoşulsunlar, özlərini sınasınlar. Mənim seçimim nə dərəcədə düzgün olub?.
Maraqlı olar o əsərlərə Niyazi Mehdinin, Cəmil Həsənlinin, Ayaz Salayevin fikirləri. Rəşad Məcidin ən yeni ədəbiyyat seriyasında cap olunan kitablar barədə dediklərinə gəlincə, onun fikrində qəti bir rəy görmədim, hər hansı bir əsərin adını çəksin ki, bu pisdir, bu yaxşıdır.
Oxunulmayan əsərlə bağlı qəti bir rəy söyləmək olmaz. O dedi ki, ola bilər hansısa yaxşıdır, hansısa pisdir.
Əgər bu seriya qeyri-adi olmasaydı Pərviz Cəbrayılın kitabı o qədər satılmaz, ilin ən çox satılan kitabı olmazdı.
Başqa seriyalar da var, kitablar da var. Niyə onlar o qədər satılmırlar.
Həmid Herisçi:
- İlk dəfə bu müsabiqə keçirildi və mükafat alan əsər Azərbaycan ədəbiyyatına nə verdi?
Həmid HerisçiMükafat verilən əsər gərək dünya üçün maraqlı olsun. Qaraqanın əsərini mən də oxumuşam.
Yaxşı əsərdir. Repçidir. Hesab edirəm ki, o ədəbiyyat ətrafı bir əsərdir. Amma bu bizim ədəbiyyata nə verdi?
Mükafat modernist əsərə verilməlidir, ənənəvi əsərə yox. Ənənə bizim özümüzə maraqlıdır, çünki o bizdə var.
Dünya üçünsə o ənənə yoxdur. Dünya sənin yeniliyini istəyəcək.
Şahbaz Xuduqğlu:
- Əzizim, gəlin ilk növbədə özümüz üçün maraqlı olaq. Biz həmişə dünyadan yapışırıq. Gəlin görək necə edək ki, insanlarımız kitaba qayıtsınlar. Rayonlarda kitab dükanları olsun. Adamlar yeni kitablarla maraqlansınlar. Bunu etmək lazımdır. Sıfır variantdan tərpənmək lazımdır, dünyadan yapışmaq yox.
Həmid Herisçi:
- Şəxsən mən bu prosesdə iştirak etməyin tərəfdarıyam. Amma bizim uşaqlar belə qərar qəbul ediblər və mən də məcburam tabe oldum.
Əgər bizdən kimsə münsiflər heyətinə düşsəydi bəlkə də başqa cür olardı.
Amma əsərlərimizi bir yana, heç özümüzü də bir şəxsiyyət, insan kimi seçməyiblər.
Rəşad Məcid:
- Bir az ifrata varırlar bu münasibətlə. Həmid danışanda az qaldım deyəm ki, mən münsiflər heyətindəki yerimi ona verirəm.
Amma söhbət ondan gedir ki, münsiflər heyətində hamı AYB-nin üzvləri deyil.
Orada tamam fərqli adamlardır.
Niyazı Mehdi:
- Mən də AYB-nin üzvüyəm.
Həmid Herisçi:
- Bəs AYO-dan niyə yoxdur. Neçə ildir AYO vuruşur. Bizim hörmətimiz olmadı ki, bir nəfəri ora dəvət edələr?
Cavidan:
- 2009-cu ildə Milli Kitab Mükafatı Müsabiqəsi başlayanda mən onu öz bloqumda yetərincə reklam etmişdim.
Münsiflərin kimliyini də nəzərə alıb müsabiqədə iştirak etmək istəyirdim.
Həmin vaxt Şahbaz bəyin “Ən yeni ədəbiyyat” seriyasında da var idim.
Söhbət əsnasında Şahbaz bəy dedi ki, mənim setiyamda olan müəlliflər həmin müsabiqədə iştirak etməməlidilər.
CavidanYəni ya burada, ya da orada olmalısınız.
Mən də düşündüm ki, orada yer tuta bilməyəcəm, burada da kitabım çıxmayacaq.
Ona görə də təbii ki, müsabiqədən geri çəkildim. Amma indi görürəm ki, Şahbaz bəy ikinci müsabiqədə münsiflər heyətinin üzvüdür və “Ən yeni ədəbiyyat” seriyasında çap olunanların müsabiqədə iştirak etmələrinə çalışacağını bildirir.
Bu qədər arxayın bir absurd olmaz axı.
Mən bunu ədəbi spekulyasiya hesab edirəm və bu seriyada iştirakdan imtina etdiyimi bildirmişəm.
Şahbaz Xuduoğlu:
- Mən Cavidan xanımla bu barədə söhbət etmişəm. Seriyada olan digər yazarlarla da epizodik söhbətim olub bu barədə.
Çünki, münsiflərin formalaşmasına etirazım olub. Amma heç nəyi qəti,.imperativ formada qoymamışam.
Bu il münsiflərin formalaşması şərtləri ilə tanış oldum, uyğun şərtləri, uyğun qaydaları görüb prosesə dəstək verməyi üstün tutdum.
Onu da deyim ki, bu bir şəxsi layihədir və onu kollektivlərlə üz-üzə qoymağın tərəfində deyiləm.
Cavidan xanıma da demişəm, onun kitabını çap üçün gözləyirəm.
İnciklik daha çox bizi ayıran məsələlərdir. Gəlin bir yerdə olaq yenə də. İstəyirsiz qatılın, istəmirsiniz özünüz bilin.
Cavidan:
- Yox, mən sözü bir dəfə deyirəm.
Həmid Herisçi:
- Şahbaz Xuduoğlunun fəaliyyəti xüsusi qeyd olunmalıdır. O təkçə AYO-nu çap etməyib. O öz seçimində demokratik olub və bir çox yazıçıları çap edib.
Ola bilər indi bizim uyşaqlara keçən il nəsə deyib.
Amma indi söhbət bu ildən gedir. Mən AYO-çuların qərarına tabe oluram.
Amma yenə də o fikirdəyəm ki, müsabiqəyə qatılmamaq qərarını verməkdə biz bir az tələsirik.
Rəşad Məcid:
- Şahbaz bəy 17 münsifdən biridir. İstəməzdim Cavidan xanım ondan incidiyi üçün digər 16 münsifə də etibarı itirsin.
Hesab edirəm ki, o bu müsabiqədə iştirak etsə, məqbul olar, inad etməsin.
AzadlıqRadiosu:
- Niyazi bəy, yazarların bu və digər səbəblərdən müsabiqəyə qatılmamalarını bildirməsi prosesə nəticənin tam alınması baxımından nə dərəcədə təsir edir?
Niyazıı Mehdi.
- Müsabiqənin reklamı baxımından belə şeylər pis deyil. Amma tutum, əhatəlilik baxımından ziyanlıdır. Milli müsabiqə olduğuna görə nə qədər əhatəli olsa o qədər yaxşıdır.
Rəşad Məcid:
- Bilmirəm bundan sonra münsiflər heyətində dəyişiklik olacaq ya yox. Amma bu ənənə artıq qoyulub və bilirəm ki, obyektiv bir nəticə əldə olunacaq.
AYO-nun ağsaqqaları bir də otursunlar fikirləşsinlər. Pərviz (Cəbrayıl), Aqşin (Yenisey), Nərmin Kamal və digərləri əsərlərini təqdim etsinlər görək ekspertlərdən, münsiflərdən keçəcəkmi, 20-liyə düşəcəkmi.
Təki düşsünlər, mən də o kitablar barədə qiymətləndirməmi Həmidlə birlikdə edərəm.
Amma niyə orada bir nəfər AYO-dan olmamasından söhbət gedirsə, bu artıq təsisçinin qərarıdır.
Təsisçi mümkün qədər potensial yarışmaya qatıla biləcək yazıçıları ora daxil etməyib.
AzadlıqRadiosu:
- Həmid bəy, AYO-çularla, AYO-suz bu müsabiqə onsuz da keçiriləcək və mükafat da veriləcək. Sizcə nəsə etmək olmazmı ki, AYO da müsabiqədə iştirak etsin?
Həmid Herisçi:
- Bilirsiniz, AYO-nu həm tənqid etmək olar, həm də başa düşmək olar ki, onların nə isə məqsədi var. Oyunçu olmaq insandan xüsusi bir istedad tələb edir.
Əks cəbhəyə girmək, isteblişmentlə müəyyən kart oyununda oynamaq. Bizim uşaqlar yaxşı yazıçılardır.
Qələmlərinə də hörmət var, hələ onların futurizmi qabaqdadır. Amma oyunçuluq qabiliyyəti bizim uşaqlarda bir az zəifdir.
Birmənalı yox demək məncə cavab deyil.
İstər Şahbaz bəy, istər Rəşad Məcid, istər Çingiz Abdullayev istər AYB- nin özü, axı bunlar ədəbiyyat üçün doğurdan çalışıblar. Şahbaz bəy kitablar çap edib, AYB özü.
Onlar doğurdan da nə isə funksional olmaq istəyirlər. Amma görünür bizim AYO bir az başqa cəmiyyətdir.
Bizim uşaqlar bəlkə də funksional olmaq istəmirlər, etirazlı olmaq istəyirlər.
Mən o həddi keçmişəm, etiraz həddini. Hesab edirəm bizim uşaqlara müəyyən təcrübə lazımdır.
Mən onların istedadına çox inanıram. Əgər onlar yox deyirlərsə, yoxun da acılarını çəkmək lazımdır.
Bu onların qələminə xidmət edəcək. Yenə də deyirəm böyük işlər oyunçu olmaq qabiliyyətindəndir.
Bu gün bizdə Wiki-leak örnəyi var. Yenə də söz meydana çıxdı, yenə də söz dünyanı dağıtdı.
Bunu edən Culian Asanc oyunçudur. Meydana girib oynamağı bacarır.
Bizim uşaqların bəlkə də təcrübəsi hələ azdır. Amma bu, uşaqların peşə xüsusiyyətindən gələn etiraz var. Onları qınamayın.
Bunlar verilişdə səslənən fikirlərdən seçmələr idi. "Pen-klub"da deyilənlərin hamısından xəbər tutmaq üçün verilişin audioyazısını dinləyin:
davamı
Bu gün bizdə Wiki-leaks örnəyi var. Yenə də söz meydana çıxdı, yenə də söz dünyanı dağıtdı.
Bunu edən Culian Asanc oyunçudur. Meydana girib oynamağı bacarır. Bizim uşaqların bəlkə də təcrübəsi hələ azdır...”
Bunu Azadlıq Radiosunun “Pen klub” verilişindəki debatda yazıçı Həmid Herisçi deyib.
O, Milli Kitab Mükafatı Müsabiqəsini boykot etmiş Azad Yazarlar Ocağının üzvüdür.
Debatda mövzu belə olub: Sıralarında 40-can müstəqil yazarı birləşdirən AYO-nun bu qərarı bütün ədəbi dairələri əhatə edən MİLLİ müsabiqə keçirməyə əngəl ola bilərmi?
Debata müsabiqənin münsiflər heyətinin üzvləri Rəşad Məcid, Şahbaz Xuduoğlu, Niyazi Mehdi və gənc yazar Cavidan qatılıblar.
Rəşad Məcid
- Ümumiyyətlə, keçən il Milli Kitab Mükafatı (MKM) ilə bağlı müxtəlif görüşlər keçirərkən, tədbirlərə qatılarkən gördük ki ədəbiyyata maraq xeyli dərəcədə azdır.
Azərbaycanda potensial kitab oxucuları xeyli azalmaqdadır.
Belə demək mümkünsə bu ölkədə hər yarım milyon əhaliyə bir kitab mağazası düşür.
Bu baxımdan MKM-in ideya kimi ortaya çıxması bərbad vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün böyük bir addım oldu.
Mən öz fikirlərimi həmişə bildirmişəm - təsisçi Nigar Köçərliyə təşəkkür edirik ki belə bir ideyanı ortaya atdı.
Ondan sonra da xeyli dərəcədə ədəbiyyat məsələləri ilə bağlı diskussiyalar formalaşdı.
Mən çox arzu edirdim ki MKM davamlı olsun. Belə fikirlər də səslənirdi ki, bunu bəlkə iki ildən bir keçirək, amma mənim fikrim belədi ki, MKM hər il keçirilsin.
Çünki bu bir stimul yaradır ölkədə, həm də mütaliə vərdişinin, ədəbiyyata marağın artmasına və yeni yazarların ortaya çıxmasına səbəb olur.
Bizim dostlarımız AYO nümayəndələrinin bu müsabiqəyə qatılmamasını anlaya bilmirəm.
Cəmiyyətdə baş alıb gedən şou-biznesə, yüngül diringilərə müqavimət göstərməkdənsə onların belə bir kitab mükafatını boykot etməsi hesab edirəm ədəbiyyatın mənafeyini müdafiə etmək deyil və təəssüflə qarşılayıram.
Həmid Herisçi
-Azərbaycanda elitanın, üst düzəndə olan müəyyən adamların yaranması, formalaşması dövrü gedir.
Bunlar kitablar, ödüllər, müəyyən qəzetlər, jurnallar vasitəsilə olur. Yəni hər yerdə elita yaradaq.
Ancaq məsələyə dialektik yanaşaq, cəmiyyətdə təkcə elita olmur, həm də anti elita olur. Bu, dialektik bir məsələdir.
Sözsüz ki, AYO bu dialektik qütbləşmədə underground-dur. Mənim bir yazıçı kimi bu məsələlərə fərdi yanaşmam var.
Mən özüm keçən il bu müsabiqədə iştirak etmişəm, AYO -nu yaradanlardan və orada nüfuzlu bir şəxs olsam da.
İndiki dövrə gəlincə, hələ ki, qəti qərarımı vermirəm. Ancaq AYO istəmir, underground istəmir.
Niyə? Əvvəla, Azərbaycan elitası hələ bilmirik formalaşacaq, ya formalaşamyacaq.
Kontrelita formalaşıb, dəqiqdir. Mükafatları da var. Biz belə qərara gəldik ki, anti mükafat yaradaq.
Mən belə düşünürəm ki, Nigar xanımın mükafatı verilən anda həm də AYO anti mükafat versin.
Bu bizim estetik təfəkkürümüzə uyğundur. Bu mənim şəxsi fikrimdir.
Dostlarım, silahdaşlarım heç çoxusu mənimlə razı deyil. Mən bu təklifi irəli sürmüşəm. Dünyanın hər yerində təkcə elitalar deyil, kontrelitalar çox ciddi toqquşmadadır.
Wiki-leaks əhvalatları bir daha göstərdi ki, dünya kontrelitası, dünya underground-u, yeraltı dünyası, xərabət əhli nə qədər güclüdür.
Boynumuzdan atmayaq ki, AYO yazarları içində Azərbaycanın maraqlı imzaları var. Bunlar Azərbaycan ədəbiyyatına böyük yeniliklər gətiriblər.
Münsiflər heyətində AYO-dan heç kim yoxdur. Axı Azərbaycan underground-unu yaradanlardan biriyik biz.
Mən 5 əsərin müəllifiyəm. başqa əsərlərim də var, 400-ə yaxın televiziya verilişlərinin nümayəndəsiyəm. Yenə də deyirəm, yazıçı kimi bu mükafatı dəstəkləyirəm.
Özüm orda iştirak etmişəm keçən il. Mən əleyhinə deyiləm.
Məncə anti mükafatla mükafat bir yerdə olsa xoş olardı.
Niyazi Mehdi:
- Antimükafat ideyası mənim çox xoşuma gəlir, amma reallaşdıranda necə olar, biri paltarlı olub, o biri paltarsız olacaq, ya bahalılıq əvəzində ən ucuz qəpik-quruşluq bir şey olacaq.
AzadlıqRadiosu:
-Yəqin onların öz seçimi olacaq.
Niyazıi Mehdi:
Mən çox istərdim ki, MKM iştirakçıları arasında AYO-nun təmsilçiləri olsun.
Biz istərdik ki, bir çox sahədə belə plüralizm, belə müxtəliflik olsun.
AzadlıqRadiosu:
- İştirak etmək, etməmək, bunlar inkişafa kömək edir, yoxsa maneçilik törədir?
Rəşad Məcid:
- Mən bunu cığallıq adlandırardım. Elə bir maneçilik də törətmir. AYO-nun üzvlərinin keçən il belə qərarları var idi.
Amma üzvlərindən bir neçəsi iştirak etdi. Bunlar əvvəlcədən iddia edirlər ki, mükafat bizlərdən kimlərəsə veriləcəksə, o zaman obyektiv olacaq, bu olmayacaqsa qeyri-obyektivdir.
Orada münsiflərdə Azərbaycanın obyektiv insanları, cəmiyyətin obyektivliyinə inandığı adamlar var.
Bu il bir neçə hörmətli insanlar da əlavə oluinub.
Əgər onlar bu cəmiyyətdə həmin adamlara da etibar etmirlərsə, mən hesab edirəm ki, yanılırlar və daha yaxşı bir şəraiti yaxın illərdə əldə edə bilməyəcəklər.
Keçən il MKM-nı qaralamaq istəkləri oldu, müsabiqənin qalibləri ilə də bağlı fikirlər səsləndi. Mən bunu cığallıq adlandırıram.
Şahbaz bəyin çap etdiyi o kitablar ki, ən yeni ədəbiyyat adı ilə dərc olunur, onlar ola bilsin ki, hansısa mükafata qoşulsaydı, iyirmiliyə ya onluğa düşə bilərdi.
Amma onların arasında elə bir əsər görmürəm ki, onun mükafat almamağı fəlakət sayılsın. Sıradan əsərlərdir.
Qeyri-adi, hər hansı bədii estetik, talantlı əsər yoxdur ki, kənarda qaldığı üçün heyfsilənək.
Deyək ki, onlara qarşı məxsusi qeyri-obyektivlik oldu. Amma münsiflərdə fərqli baxışları, estetik zövqü olan adamlar var.
Niyazi bəylə mənim hansısa əsərlə bağlı fikirlərimizdə fərqlər ola bilər.
Amma bu, ümumi münsiflərin qərarlarını kölgə altına salmaq demək olmamalıdır.
Niyazi Mehdi:
- Əslində, baxsan kitabla bağlı oxu böhranı var. Bunun maliyyə tərəfləri də var.
Kitabla bağlı vergiləri dəyişmək lazımdır və s. Amma çox yaxşıdır ki, müxtəlif adamlar, eləcə də Milli Kitab Mükafatı Müsabiqəsi stimullaşdırmağa xidmət edir.
Şahbaz Xuduoğlunun seriyasının maliyyə baxımından sərfəliliyi yoxdur. O, seriyanı çıxarır, ziyanları ilə razılaşırıq.
Ona görə ki, daha geniş miqyasda kitab istehsalını stimullaşdırsın.
Şahbaz Xuduoğlu:
Ümumiyyətlə mənim fikrimcə, yazıçıların hər hansı qrup halında və nisbətən qapalı qrup halında, bir cəmiyyətdə, bir ittifaqda birləşməsi düzgün hal deyil.
Bütün parlaq yazarlar dünyada heç bir qrupu müdafiə etməyiblər. Həmişə onların öz qrupu var.
Məsələn, Orhan Pamukun hansısa bir qrupu varmı, hansısa ittifaqın üzvüdürmü, o ittifaqın dediyi ilə oturub dururmu?.
Bu düzgün bir şey deyil. Hər yazıçı özü öz taleyini yazır.
Bu mənada gərək bu cür mükafatlarda iştirak yazıçının özünün üzərinə qoyulsun.
Çünki bu onun öz hüququdur. Mən hesab edirəm ki, bu, kitab təbliğatına yönəlik bir aksiyadır.
Bu aksiyada təşkilatlar iştirak etməyə bilər, amma yazıçılar iştirak etməlidirlər. Yerlərdən, regionlardan olan yazıçılar.
Bu altı ay müddətində davam edən proses ona görədir ki, kitabların, müəlliflərin adları hallansın, onlardan fikirlər soruşulsun.
Bu, cəmiyyətdə yazıçının köhnə imicinin qaytarılması, bərpa olunması prosesidir. Hamı bu prosesdə iştirak etməlidir.
O ki, qaldı münsiflərə inamsızlığa, məncə bu, cəmiyyətin özünün mahiyyətindən doğur. Seçkilərlə, təyinatlarla bağlı o qədər inamsızlıq var ki.
Mən buna süni yaradılmış əngəl kimi baxıram. Heç kim heç kəsə inanmır. Məncə bu düzgün deyil.
Müəyyən təbəqə, müəyyən insanlar var ki, onlar inamlarını qorumalıdır. Xüsusilə bu, yazıçılara, sənətkarlara aiddir. Bunlarda inam itməməlidir.
Onlar bir-birinə inanmalıdırlar. Mən inandım və o seriyanı çap etdim, o seriyanın arxasında dayanıram, yenə də çap edəcəm.
AYO-dan söhbət getmir, mən AYO-nun üzvü olmamışam, dəstək olmuşam, ona görə ki, onlar azlıq təşkil ediblər, sıxıntıda olublar, hər nəşriyyat onları qəbul etməyib.
Mən isə müxtəlifliyə önəm verən adam kimi onları müdafiə etmişəm.
İstərdim ki, buraxdığım kitablar bu yarışa, bu qatara qoşulsunlar, özlərini sınasınlar. Mənim seçimim nə dərəcədə düzgün olub?.
Maraqlı olar o əsərlərə Niyazi Mehdinin, Cəmil Həsənlinin, Ayaz Salayevin fikirləri. Rəşad Məcidin ən yeni ədəbiyyat seriyasında cap olunan kitablar barədə dediklərinə gəlincə, onun fikrində qəti bir rəy görmədim, hər hansı bir əsərin adını çəksin ki, bu pisdir, bu yaxşıdır.
Oxunulmayan əsərlə bağlı qəti bir rəy söyləmək olmaz. O dedi ki, ola bilər hansısa yaxşıdır, hansısa pisdir.
Əgər bu seriya qeyri-adi olmasaydı Pərviz Cəbrayılın kitabı o qədər satılmaz, ilin ən çox satılan kitabı olmazdı.
Başqa seriyalar da var, kitablar da var. Niyə onlar o qədər satılmırlar.
Həmid Herisçi:
Həmid Herisçi
- İlk dəfə bu müsabiqə keçirildi və mükafat alan əsər Azərbaycan ədəbiyyatına nə verdi?
Yaxşı əsərdir. Repçidir. Hesab edirəm ki, o ədəbiyyat ətrafı bir əsərdir. Amma bu bizim ədəbiyyata nə verdi?
Mükafat modernist əsərə verilməlidir, ənənəvi əsərə yox. Ənənə bizim özümüzə maraqlıdır, çünki o bizdə var.
Dünya üçünsə o ənənə yoxdur. Dünya sənin yeniliyini istəyəcək.
Şahbaz Xuduqğlu:
- Əzizim, gəlin ilk növbədə özümüz üçün maraqlı olaq. Biz həmişə dünyadan yapışırıq. Gəlin görək necə edək ki, insanlarımız kitaba qayıtsınlar. Rayonlarda kitab dükanları olsun. Adamlar yeni kitablarla maraqlansınlar. Bunu etmək lazımdır. Sıfır variantdan tərpənmək lazımdır, dünyadan yapışmaq yox.
Həmid Herisçi:
- Şəxsən mən bu prosesdə iştirak etməyin tərəfdarıyam. Amma bizim uşaqlar belə qərar qəbul ediblər və mən də məcburam tabe oldum.
Əgər bizdən kimsə münsiflər heyətinə düşsəydi bəlkə də başqa cür olardı.
Amma əsərlərimizi bir yana, heç özümüzü də bir şəxsiyyət, insan kimi seçməyiblər.
Rəşad Məcid:
- Bir az ifrata varırlar bu münasibətlə. Həmid danışanda az qaldım deyəm ki, mən münsiflər heyətindəki yerimi ona verirəm.
Amma söhbət ondan gedir ki, münsiflər heyətində hamı AYB-nin üzvləri deyil.
Orada tamam fərqli adamlardır.
Niyazı Mehdi:
- Mən də AYB-nin üzvüyəm.
Həmid Herisçi:
- Bəs AYO-dan niyə yoxdur. Neçə ildir AYO vuruşur. Bizim hörmətimiz olmadı ki, bir nəfəri ora dəvət edələr?
Cavidan:
- 2009-cu ildə Milli Kitab Mükafatı Müsabiqəsi başlayanda mən onu öz bloqumda yetərincə reklam etmişdim.
Münsiflərin kimliyini də nəzərə alıb müsabiqədə iştirak etmək istəyirdim.
Həmin vaxt Şahbaz bəyin “Ən yeni ədəbiyyat” seriyasında da var idim.
Söhbət əsnasında Şahbaz bəy dedi ki, mənim setiyamda olan müəlliflər həmin müsabiqədə iştirak etməməlidilər.
Mən də düşündüm ki, orada yer tuta bilməyəcəm, burada da kitabım çıxmayacaq.
Ona görə də təbii ki, müsabiqədən geri çəkildim. Amma indi görürəm ki, Şahbaz bəy ikinci müsabiqədə münsiflər heyətinin üzvüdür və “Ən yeni ədəbiyyat” seriyasında çap olunanların müsabiqədə iştirak etmələrinə çalışacağını bildirir.
Bu qədər arxayın bir absurd olmaz axı.
Mən bunu ədəbi spekulyasiya hesab edirəm və bu seriyada iştirakdan imtina etdiyimi bildirmişəm.
Şahbaz Xuduoğlu:
- Mən Cavidan xanımla bu barədə söhbət etmişəm. Seriyada olan digər yazarlarla da epizodik söhbətim olub bu barədə.
Çünki, münsiflərin formalaşmasına etirazım olub. Amma heç nəyi qəti,.imperativ formada qoymamışam.
Bu il münsiflərin formalaşması şərtləri ilə tanış oldum, uyğun şərtləri, uyğun qaydaları görüb prosesə dəstək verməyi üstün tutdum.
Onu da deyim ki, bu bir şəxsi layihədir və onu kollektivlərlə üz-üzə qoymağın tərəfində deyiləm.
Cavidan xanıma da demişəm, onun kitabını çap üçün gözləyirəm.
İnciklik daha çox bizi ayıran məsələlərdir. Gəlin bir yerdə olaq yenə də. İstəyirsiz qatılın, istəmirsiniz özünüz bilin.
Cavidan:
- Yox, mən sözü bir dəfə deyirəm.
Həmid Herisçi:
- Şahbaz Xuduoğlunun fəaliyyəti xüsusi qeyd olunmalıdır. O təkçə AYO-nu çap etməyib. O öz seçimində demokratik olub və bir çox yazıçıları çap edib.
Ola bilər indi bizim uyşaqlara keçən il nəsə deyib.
Amma indi söhbət bu ildən gedir. Mən AYO-çuların qərarına tabe oluram.
Amma yenə də o fikirdəyəm ki, müsabiqəyə qatılmamaq qərarını verməkdə biz bir az tələsirik.
Rəşad Məcid:
- Şahbaz bəy 17 münsifdən biridir. İstəməzdim Cavidan xanım ondan incidiyi üçün digər 16 münsifə də etibarı itirsin.
Hesab edirəm ki, o bu müsabiqədə iştirak etsə, məqbul olar, inad etməsin.
AzadlıqRadiosu:
- Niyazi bəy, yazarların bu və digər səbəblərdən müsabiqəyə qatılmamalarını bildirməsi prosesə nəticənin tam alınması baxımından nə dərəcədə təsir edir?
Niyazıı Mehdi.
- Müsabiqənin reklamı baxımından belə şeylər pis deyil. Amma tutum, əhatəlilik baxımından ziyanlıdır. Milli müsabiqə olduğuna görə nə qədər əhatəli olsa o qədər yaxşıdır.
Rəşad Məcid:
- Bilmirəm bundan sonra münsiflər heyətində dəyişiklik olacaq ya yox. Amma bu ənənə artıq qoyulub və bilirəm ki, obyektiv bir nəticə əldə olunacaq.
AYO-nun ağsaqqaları bir də otursunlar fikirləşsinlər. Pərviz (Cəbrayıl), Aqşin (Yenisey), Nərmin Kamal və digərləri əsərlərini təqdim etsinlər görək ekspertlərdən, münsiflərdən keçəcəkmi, 20-liyə düşəcəkmi.
Təki düşsünlər, mən də o kitablar barədə qiymətləndirməmi Həmidlə birlikdə edərəm.
Amma niyə orada bir nəfər AYO-dan olmamasından söhbət gedirsə, bu artıq təsisçinin qərarıdır.
Təsisçi mümkün qədər potensial yarışmaya qatıla biləcək yazıçıları ora daxil etməyib.
AzadlıqRadiosu:
- Həmid bəy, AYO-çularla, AYO-suz bu müsabiqə onsuz da keçiriləcək və mükafat da veriləcək. Sizcə nəsə etmək olmazmı ki, AYO da müsabiqədə iştirak etsin?
Həmid Herisçi:
- Bilirsiniz, AYO-nu həm tənqid etmək olar, həm də başa düşmək olar ki, onların nə isə məqsədi var. Oyunçu olmaq insandan xüsusi bir istedad tələb edir.
Əks cəbhəyə girmək, isteblişmentlə müəyyən kart oyununda oynamaq. Bizim uşaqlar yaxşı yazıçılardır.
Qələmlərinə də hörmət var, hələ onların futurizmi qabaqdadır. Amma oyunçuluq qabiliyyəti bizim uşaqlarda bir az zəifdir.
Birmənalı yox demək məncə cavab deyil.
İstər Şahbaz bəy, istər Rəşad Məcid, istər Çingiz Abdullayev istər AYB- nin özü, axı bunlar ədəbiyyat üçün doğurdan çalışıblar. Şahbaz bəy kitablar çap edib, AYB özü.
Onlar doğurdan da nə isə funksional olmaq istəyirlər. Amma görünür bizim AYO bir az başqa cəmiyyətdir.
Bizim uşaqlar bəlkə də funksional olmaq istəmirlər, etirazlı olmaq istəyirlər.
Mən o həddi keçmişəm, etiraz həddini. Hesab edirəm bizim uşaqlara müəyyən təcrübə lazımdır.
Mən onların istedadına çox inanıram. Əgər onlar yox deyirlərsə, yoxun da acılarını çəkmək lazımdır.
Bu onların qələminə xidmət edəcək. Yenə də deyirəm böyük işlər oyunçu olmaq qabiliyyətindəndir.
Bu gün bizdə Wiki-leak örnəyi var. Yenə də söz meydana çıxdı, yenə də söz dünyanı dağıtdı.
Bunu edən Culian Asanc oyunçudur. Meydana girib oynamağı bacarır.
Bizim uşaqların bəlkə də təcrübəsi hələ azdır. Amma bu, uşaqların peşə xüsusiyyətindən gələn etiraz var. Onları qınamayın.
Bunlar verilişdə səslənən fikirlərdən seçmələr idi. "Pen-klub"da deyilənlərin hamısından xəbər tutmaq üçün verilişin audioyazısını dinləyin:
davamı
